Nga Mentor Beqa
Sistemi politik i Shqipërisë është rrënuar prej kohësh nga partitë politike që ushtrojnë pushtet joproporcional mbi institucionet shtetërore, jetën politike dhe sferën ekonomike e kulturore. Kjo është lejuar nga mungesa e mekanizmave institucionalë për të kontrolluar pozitën e partive politike, duke çuar në prishjen e sistemit të kontrollit dhe balancave në vend.
Kur një parti politike vjen në pushtet, ajo fiton kontrollin mbi pushtetin legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Partitë politike zgjedhin anëtarët e parlamentit, të cilët më pas zgjedhin kryeministrin dhe qeverinë, si dhe shumicën e trupave në organet gjyqësore. Edhe drejtuesit e institucioneve të pavarura emërohen nga parlamenti, i cili kontrollohet nga partitë politike. Kjo gjendje i ka lejuar partitë politike të kenë ndikim të pashembullt mbi vend, i cili përkeqësohet më tej nga një media dhe shoqëri civile e dobët ose e kooptuar.
Kjo situatë është problematike pasi do të thotë se pushteti i qeverisë në Shqipëri është i pakontrolluar dhe një parti mund të ushtrojë një kontroll të paimagjinueshëm mbi shoqërinë nëse gëzon shumë mbështetje popullore apo në një mënyrë ose tjetër e vjedh atë mbështetje. Shqipëria është një shtet unitar, që do të thotë se qeveria qendrore ka pushtet të pakufizuar, dhe parlamenti është njëdhomësh, që do të thotë se një legjislaturë e vetme mund të kontrollojë gjithçka.
Për të adresuar këtë çështje, një zgjidhje e mundshme është të shikojmë sistemin politik amerikan si një burim frymëzimi. Sistemi politik i Shteteve të Bashkuara bazohet tek ndarja e pushteteve, me gjyqësor të pavarur, ekzekutiv të kontrolluar dhe parlament dydhomësh. Për më tepër, sistemi i kontrolleve dhe ekuilibrave në Shtetet e Bashkuara parandalon çdo degë të qeverisë që të akumulojë shumë pushtet.
Shqipëria mund të përdorë sistemin amerikan si model për të zhvilluar sistemin e vet të kontrollit dhe balancimit, i cili ndonëse ekziston formalisht, nuk funksionon. Kjo do të kërkonte krijimin e një gjyqësori vërtet të pavarur, decentralizimin dhe kufizimin e pushtetit, fuqizimin e mediave të pavarura dhe shoqërisë civile për të kundërbalancuar ndikimin e partive politike. Duke zbatuar këto ndryshime, Shqipëria mund të transformojë sistemin e saj politik dhe të parandalojë që partitë politike të ushtrojnë ndikim shproporcional në vend.
