Diçka e jashtëzakonshme po ndodh në Evropë dhe pothuajse askush nuk po i kushton vëmendjen e duhur: Grupi Schwarz, kompania që qëndron pas Lidl dhe Kaufland, ka nisur një investim kolosal prej 11 miliardë eurosh për të ndërtuar një qendër të dhënash të përmasave që kontinenti rrallë i ka parë. Një kampus me gjashtë ndërtesa, me kapacitet 200 MW dhe deri në 100,000 GPU të nivelit të avancuar për inteligjencën artificiale—një shifër që tejkalon me dhjetëfish projektet e mëdha të telekomit apo cloud-it në Gjermani e më gjerë. Kjo nuk është më një histori për një zinxhir supermarketesh që po eksperimenton me teknologjinë; kjo është prova më e qartë se Evropa, më në fund, po hyn seriozisht në garën globale për AI, jo me fjalë, por me kapacitete reale infrastrukturore. Dhe ky është një mesazh që duhet të rezonojë fuqishëm edhe tek ne.
Për shumë vite, Evropa ka folur për “sovranitetin dixhital”, për nevojën për të mos mbetur pas ShBA-së apo Kinës, për ambicien për të zhvilluar teknologji të vetat. Por fjalët kanë mbetur fjalë—deri tani. Sepse vetëm kush kontrollon fuqinë llogaritëse kontrollon inovacionin. Vetëm kush ndërton infrastrukturë të nivelit të lartë mund të prodhojë teknologji konkurruese, të mbështesë kërkimin shkencor, të fuqizojë startup-et dhe industrinë, të krijojë vende pune të qëndrueshme dhe të ndikojë realisht në ekonominë globale. Kur një kompani tradicionale retaili investon 11 miliardë euro për të ndërtuar një “fabrikë compute-i”, atëherë është e qartë: loja ka ndryshuar. Epoka e re e inovacionit nuk do të vendoset nga ato që prodhojnë produkte, por nga ato që ndërtojnë kapacitetet ku produktet e së ardhmes do të krijohen.
Në këtë pikë, Shqipëria duhet të shikojë me vëmendje dhe të marrë mësimin e duhur. Transformimi dixhital nuk ndodh me konferenca, trajnime apo platforma që përdoren sporadikisht. Nuk mjafton të jemi konsumatorë të teknologjisë; duhet të bëhemi prodhues të kapaciteteve teknologjike. Duhet të ndërtojmë qendra të dhënash, të nxisim investime në cloud publik e privat, të krijojmë politika që e bëjnë vendin tonë tërheqës për industrinë e AI-së, të mbështesim universitetet dhe startup-et me akses real në fuqi llogaritëse. Të jesh vend i vogël nuk është pengesë—Estonia, Irlanda dhe Izraeli e kanë provuar këtë prej vitesh. Pengesë është vetëm mungesa e vizionit dhe guximit.
Ky investim gjigant në Gjermani duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi: gara globale për AI nuk është një garë për të dizajnuar aplikacione; është një garë për të ndërtuar infrastrukturën ku këto aplikacione do të marrin jetë. Nëse Evropa po e kupton këtë dhe po vepron, Shqipëria nuk duhet të rrijë spektatore. Ky është momenti për të menduar ndryshe, për të bërë një bast të madh kombëtar, për të investuar në atë që sjell vlerë afatgjatë dhe që e vendos vendin tonë në hartën e ekonomisë të së ardhmes. E ardhmja u takon atyre që ndërtojnë, jo atyre që presin. Evropa ka filluar të ndërtojë. Edhe ne duhet të fillojmë.
