Michal Gradowski (Michael Lis), oficer britanik, me origjinë polake, sabotator i kohës së luftës: i lindur më 20 korrik 1908; i martuar tri herë (një djalë); vdiq në Francë si biznesmen më 8 gusht 1994.
MICHAEL LIS pati një jetë e luftë jashtëzakonisht aktive edhe për një polak.
Ai vinte nga një familje e quajtur Gradowski – Michal Gradowski ishte emri i tij në lindje – në atë që tani është Ukraina perëndimore, atëherë pjesë e Rusisë Cariste. Ai u arsimua jashtë vendit, duke marrë një diplomë në bujqësi në Louvain. Ai u kthye në shtëpi për të luftuar në shtator 1939, si toger i dytë i ushtrisë, por pati fatkeqësinë të kapej nga forcat sovjetike që ishin bashkuar me ushtrinë gjermane në pushtimin e Polonisë. Ai iku duke kërcyer nga një tren në errësirë dhe arriti të gjente rrugën për në Varshavë, e cila ishte në duart e gjermanëve.
Atje ai u takua me miq që, sipas pretendimeve të tyre, punonin tashmë për Inteligjencën Britanike, Soe. Ata e përdorën si korrier; ai arriti të kontrabandonte një pako me mikrofilma në Budapest. Kontakti i tij atje, një prift polak, e ftoi të udhëtonte për në Stamboll; por ai u arrestua përsëri, këtë herë në kufirin hungaro-jugosllav, dhe edhe një herë u arratis duke u hedhur nga një tren. Këtë herë theu gjurin dhe u strehua nga një prift hungerez.
Një herë ai u maskua plotësisht, si një baron baltik i quajtur Ostrog, i pajisur me një leje kalimi të falsifikuar që supozohej se mbante firmën e Dr. Goebbels. Kjo mjaftoi për ta hipur në një avion gjerman për në aeroportin e Beogradit, në atë kohë gjithashtu i pushtuar nga gjermanët, ku hëngri në mensën e oficerëve gjermanë dhe mbajti shënime të shumta mendore; duke arritur përfundimisht në Stamboll me një taksi që ndau me një konsull gjerman.
Atje ai takoi Christine Granville, një konteshë heroinë polake e cila në atë kohë punonte me miqtë e tij nga Varshava, duke drejtuar një linjë arratisjeje shumë të suksesshme. Ajo e vuri në kontakt me Grupin e Operacioneve Speciale britanike, seksioni shqiptar, i të cilit po kërkonte një oficer polak për të punuar me ekipet e punëtorëve skllevër polakë të dërguar në Shqipëri nga gjermanët. Pavarësisht dëmtimit në gju, Gradowski mësoi të hidhej me parashutë. Në këtë pikë ai e ndryshoi mbiemrin e tij në Lis – polonisht për ‘dhelpër’ – një emër i shkurtër i përshtatshëm për komunikimet sekrete pa tel.
Ai nuk takoi kurrë polakë në Shqipëri; por u bë aq i dobishëm për luftëtarët guerilë që takoi në krahinën e Lumës dhe shfaqi një gëzim të tillë në kushte të vështira, si dhe një trimëri të tillë përballë armikut nazifashist, saqë iu dha një medalje e Kryqit Ushtarak. Ai jetoi e punoi në organizimin e familjes Lita në luftime dhe kryengritje. Kjo ishte pjesë e misionit të caktuar nga eprorët e tij për kryengritje në veri.
Ai u kthye me një varkë në Bari të Italisë, ku u dashurua me Sheila Lyons, e cila u bë gruaja e tij e dytë. Ai arriti në Francë në kohë për të luajtur një rol në rezistencë në muajt e fundit të pushtimit gjerman.
Lisi u vendos në Francë pas luftës, fillimisht me kompaninë e tij të vogël që merrej me plastikë, pastaj si përfaqësues në Paris i Cooper, McDougall dhe Robertson, tregtarë të salcave dhe plehrave. Personaliteti i tij i sjellshëm ishte kënaqësia e miqve të tij, veçanërisht e anëtarëve të tjerë të Klubit të Udhëtarëve; fundi i jetës së tij u errësua nga një sëmundje e zgjatur, nën kujdesin e gruas së tij të tretë të dashur, Pamela Truelove.
