Në operacionet ushtarake, ne shpesh flasim për “momentum” dhe “marrje të iniciativës”. Thelbi i marrjes së iniciativës është të fitosh një pozicion avantazhi në krahasim me një armik dhe t’i mohosh armikut objektivat e tij. Udhëheqësit ushtarakë kërkojnë të prishin vendimmarrjen e armikut, t’i bëjnë planet e tyre të parëndësishme dhe të detyrojnë armikun t’i përgjigjet nismës.
Në fillim të pushtimit rus, rusët morën iniciativën. Pavarësisht guximit të jashtëzakonshëm të ushtarëve të Ukrainës, forcat e ushtrisë ruse ishin në gjendje të kapnin mbi 20% të Ukrainës dhe ta mbanin Ukrainën në kontroll për gjashtë muajt e parë të luftës. Nga mesi i vitit 2022, kjo filloi të ndryshojë.
Në lindje, ukrainasit i bënë rusët të paguajnë shtrenjtë për çdo metër tokë të fituar. Ndërsa rusët mund të kenë pushtuar rajonin e Luhanskut, ata e bënë këtë me kosto të mëdha në njerëz dhe pajisje që vështirë se justifikonin sasinë e territorit të fituar.
Lodhja e forcave ruse që rezultoi nga kjo fushatë lindore dhe futja e aftësive të goditjes me rreze të gjatë të sistemeve HIMARS, pa që iniciativa të largohej nga ushtria ruse. Kjo ndryshoi skenën për kundërofensivat ukrainase në jug dhe në lindje.
Në vazhdën e sukseseve të Ukrainës në fund të vitit 2022, iniciativa strategjike dhe taktike i takonte Ukrainës. Edhe me fushatën brutale ruse me raketa dhe dron kundër civilëve dhe infrastrukturës ukrainase, Rusia nuk ishte në gjendje të ndërtonte ndonjë vrull në operacionet e saj.
Ukraina dukej e gatshme për operacione shtesë sulmuese gjatë dimrit, edhe pse në një shkallë më të reduktuar se ato të muajve të mëparshëm. Megjithatë, mbërritja e ngadaltë e ndihmës perëndimore, duke përfshirë mungesën e municioneve të artilerisë, ndoshta e përjashtoi këtë ofensivë të dytë.
Angazhimet e mëdha të pajisjeve dhe municioneve në dhjetor/janar nga NATO-ja ishin si pasojë e ndërgjegjësimit se ata mund të kishin humbur një mundësi të mirë për të dobësuar më tej Rusinë në fund të vitit 2022 dhe se duhet të siguroheshin se nuk do të bënin të njëjtin gabim në 2023.
Në janar, gjenerali rus Surovikin, i parë si tepër difensiv, u zëvendësua nga shefi i shtabit Gerasimov. Rusët më pas filluan fushatën e tyre sulmuese të vitit 2023. Ata sulmuan në lokacione të shumta në Ukrainën lindore dhe u zhytën në Betejën e Bakhmutit, në ofensivën më të madhe lindore ruse.
Deri më tani, fushata e tyre duket se ka një farë unitet operacional (në lindje), por ka pasur pak imagjinatë – apo befasi – të krijuar nga forcat ruse. Ata aplikojnë forcë brutale, por fitimet kanë qenë margjinale dhe humbjet e tyre të rënda (veçanërisht për rusët lindorë). Në të njëjtën kohë, Forcat e Armatosura të Ukrainës kanë luftuar shumë dhe kanë marrë humbje të konsiderueshme – edhe pse këto duket të jenë dukshëm më të vogla se rusët.
Rreth Vuhledar, sulme të shumta ruse duke përdorur mjete të mekanizuara dhe të blinduara janë ndeshur me mbrojtjen e Ukrainës. Kjo ka shkatërruar disa nga brigadat më të mira luftarake ruse, por mbetet një betejë e vazhdueshme.
Në Bakhmut, rusët kanë hedhur burime të mëdha të Wagner-it dhe ushtrisë në përpjekjen e tyre për të pushtuar qytetin; por vlera e këtij qyteti të vogël nuk e justifikon këtë shpenzim në jetë, pajisje dhe municione. Më në veri, forcat ruse po vazhdojnë sulmet e tyre në drejtimin Kupyansk-Svatove-Kreminna, megjithëse këto sulme kanë rezultuar në vetëm përfitime të vogla.
Kur një ushtri ndërmerr operacione në shkallë të gjerë si ajo ruse gjatë dy muajve të fundit, ata kërkojnë të gjenerojnë vrull/momentum. Kjo është fizike, në atë që kërkon lëvizje, manovrim, betejë dhe shkatërrimin e armikut të tyre.
Momentumi ka edhe një dimension psikologjik. Në kryerjen e një fushate sulmuese, rusët duan të formësojnë perceptimet e ushtarëve ukrainas, qeverisë ukrainase, gazetarëve dhe qeverive perëndimore për të besuar se ata kanë kapacitetin për të sulmuar për aq kohë sa duhet.
Pra, rusët, pasi kanë ndryshuar mendësinë mbrojtëse që mbarti Surovikin, janë përsëri në lëvizje. Ata kanë gjeneruar një vrull në dy muajt e fundit. Por ata ende nuk e kanë marrë iniciativën strategjikisht dhe as në terren në lindje.
Nga ana tjetër Ukraina jo vetëm që po ripajiset dhe riarmatoset me armë të dhuruara nga perëndimi, por gjithashtu po formon njësi të reja, si dhe po grumbullon municione dhe furnizime për operacionet e saj të ardhshme sulmuese. Koha dhe vendi i këtyre veprimeve sulmuese do të jenë vendimtare për Ukrainën. Ata do të duhet të vlerësojnë se ku është i mundur suksesi taktik, por edhe ku mund të arrijnë një depërtim të thellë, në nivel operacional për të zhvendosur skemën mbrojtëse ruse në rajone.
