Presidenti rus Vladimir Putin nisi “operacionin e tij special ushtarak” në Ukrainë një vit më parë, duke ndezur konfliktin më të madh në Evropë, që pas luftës së Dytë Botërore.
Dhjetëra mijëra ushtarë ukrainas dhe rusë ka të ngjarë të kenë vdekur, së bashku me mijëra civilë ukrainas. Miliona u larguan: më shumë se 8 milionë ukrainas në Evropë dhe 6 milionë të tjerë u zhvendosën brenda Ukrainës. Më e vështirë për t’u vlerësuar është eksodi nga Rusia i njerëzve që kundërshtuan luftën ose nuk donin të luftonin. Konflikti ka shkatërruar ekonominë e Ukrainës dhe fushatat e bombardimeve ruse kanë shkatërruar ose dëmtuar pjesët më të rëndësishme të infrastrukturës kritike të Ukrainës.
Kjo është gjendja e luftës që sapo hyri në vitin e saj të dytë. Si Ukraina ashtu edhe Rusia ende besojnë se mund t’i arrijnë objektivat e tyre në fushën e betejës, gjë që e bën të vështirë të shihet ndonjë rrugë e qartë për t’i dhënë fund konfliktit. Por kjo mund të ndryshojë, në varësi të mënyrës se si do të zhvillohen negociatat dhe luftimet në javët dhe muajt e ardhshëm.
Dhe në varësi të tyre, mund të ngrihen pyetje të reja – si për shembull sa e qëndrueshme është “mbështetja e palëkundur” e Perëndimit, ose sa gjatë mund të ndjekë Rusia strategjinë e saj aktuale. Luftërat janë të paparashikueshme dhe lufta e fundit në Ukrainë e ka vërtetuar këtë vazhdimisht.
Më poshtë janë disa nga të panjohurat e mëdha kur lufta mbushi 1 vit që nga fillimi i saj:
1) Kush po fiton deri tani – dhe çfarë pritet më tej nga lufta?
Pas muajsh qëndrimi përgjatë kufijve të Ukrainës, Rusia pushtoi Ukrainën më 24 shkurt 2022, nga fronte të shumta, duke bombarduar qytetet në të gjithë vendin, me kryeqytetin Kiev, si objektivin kryesor. Kievi nuk ra. Jo brenda pak ditësh, siç ishte parashikuar, por as në një vit të plotë në luftë. Një rezistencë krijuese dhe elastike ukrainase e kombinuar me gabime të ngatërruara logjistike dhe taktike nga ushtria ruse transformoi konturet e konfliktit.
Rusia i ri-përqendroi përpjekjet e saj në lindje dhe në jug. Beteja të ashpra u zhvilluan në Donbas. Në fund të verës dhe vjeshtës, Ukraina nisi kundërsulme të suksesshme, duke rimarrë rreth 400 milje katrorë territor. Ukrainasit u shtynë në zonat afër Kharkiv dhe rimorën qytetin kyç të Lyman, në rajonin e Donetsk. Në nëntor, Ukraina detyroi një tërheqje ruse në anën tjetër të lumit Dnipro në Kherson. Linjat e frontit kanë mbetur kryesisht të njëjta që atëherë, pa asnjë avantazh vendimtar as për Rusinë, as për Ukrainën tani.
Rusia përdori mobilizimin e saj të pjesshëm për të çuar më shumë njerëz në front. Një dimër i butë dhe me baltë e bëri gjithashtu të vështirë çdo lëvizje të madhe. Dhe ndërsa kjo ofensivë shpaloset, aludimet për mosfunksionimin e ushtrisë ruse vazhdojnë. Shtetet e Bashkuara vlerësojnë se Rusia ka angazhuar rreth 80 për qind të forcave të saj që ka në dispozicion në Ukrainë .
Në Vuhledar, në juglindje, zyrtarët ukrainas vlerësojnë se Rusisë iu shkatërruan dhjetëra automjete të blinduara luftarake dhe tanke dhe po ashtu ushtria e saj pësoi disfatë me shumë viktima. Sekretari i Mbrojtjes i Mbretërisë së Bashkuar, Benjamin Ëallace tha se “një brigadë e tërë ruse u asgjësua” atje. Ushtria ukrainase ka përdorur gjithashtu shumë municione dhe fuqi zjarri për të shmangur këto përparime.
2) Sa ndihmë mund t’i japë Perëndimi Ukrainës?
Presidenti Joe Biden bëri një vizitë të papritur në Kiev këtë javë, pothuajse një vit pas pushtimit të plotë të Rusisë. Ai u zotua për “mbështetjen e palëkundur” të SHBA-së dhe deklaroi më shumë mbështetje ushtarake për Ukrainën.
Shtetet e Bashkuara kanë dhënë deri tani miliarda dollarë ndihma për Ukrainën; 111 miliardë dollarë u miratuan vetëm nga Kongresi. Deri në fund të vitit të kaluar, Bashkimi Evropian ishte zotuar për rreth 52 miliardë euro për Ukrainën. Koalicioni që mbështet Ukrainën më së fundi premtoi tanke të avancuara dhe mjete luftarake të këmbësorisë, për të cilat Ukraina loboi fort muajt e fundit dhe që disa i shohin si thelbësore për çdo kundërofensivë të Ukrainës. Debati tani po zhvillohet nëse Perëndimi duhet të fillojë të furnizojë Kievin me avionë luftarakë F-16.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy ka rezultuar një avokat jashtëzakonisht efektiv për vendin e tij. Disa nga sukseset e Ukrainës në fushat e betejës ndihmoi për të kapërcyer disa nga hezitimet e mundshme në kryeqytetet perëndimore për mbështetjen e Kievit. Por ka ende pikëpyetje reale për qëndrueshmërinë dhe jetëgjatësinë e kësaj mbështetjeje, për dy arsye: kufizimet praktike dhe vullneti politik.
E para praktike: Perëndimi nuk ka rezerva të pakufizuara armësh. Sa më gjatë të vazhdojë lufta, aq më e vështirë do të jetë për qeveritë që të plotësojnë nevojat e Ukrainës për artileri, municione dhe mbrojtje ajrore pa i varfëruar rezervat e tyre dhe pa kompromentuar gatishmërinë e tyre ushtarake. Zyrtarët kanë paralajmëruar për këtë publikisht dhe privatisht për muaj të tërë, edhe pse Zelenskyy po i shtyn mbështetësit e Ukrainës të ofrojnë më shumë armë, dhe sa më shpejt.
Aktualisht, zyrtarët perëndimorë po përpiqen të gjejnë mënyra për të balancuar të dyja nevojat. SHBA dhe Evropa po përpiqen të rrisin prodhimin e armatimeve; Pentagoni po rrit prodhimin e predhave të artilerisë me 500 për qind, në dy vjet. Sekretari amerikan i Mbrojtjes Lloyd Austin tha së fundmi se SHBA dhe partnerët e saj po përpiqen të ndihmojnë në trajnimin e ushtarëve ukrainas në taktika të ndryshme manovrimi në fushën e betejës, në mënyrë që ata të ruajnë më shumë municione.
Në Evropë, edhe pse liderët shprehin solidaritetin me Ukrainën, ka pasur më shumë sinjale që të gjendet një zgjidhje diplomatike për të dalë nga konflikti. Evropa ka ndasitë e veta, veçanërisht midis ish-shteteve sovjetike, më afër Ukrainës dhe Rusisë, dhe pjesës tjetër të kontinentit. Përpjekjet e Evropës për të hequr qafe gazin rus – dhe ndërprerja e karburantit nga Rusia – kërcënuan të prishin unitetin këtë vit, por kriza energjetike nuk u materializua aq qartë sa pritej falë një dimri të butë, përpjekjeve për ruajtjen dhe investimeve në burime të tjera energjie. . Por kontinenti ende po përballet me kosto të larta jetese dhe tani po pret rreth 5 milionë refugjatë ukrainas. Publiku evropian është kryesisht ende mbështetës për mbështetjen e Ukrainës në luftë, por disponimi ndryshon në varësi të vendit.
Tani për tani, Perëndimi duket i gatshëm t’i japë Ukrainës atë që i nevojitet, për ta lënë Kievin të përfitojë nga ky moment i veçantë. Por Ukraina nuk ka gjasa të rimarrë të gjithë territorin brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht dhe kjo luftë mund të fillojë të kthehet në një ngërç. Nëse kjo ndodh, mund t’i hapë rrugën një lloji të ri solidariteti perëndimor: ai që mbështet Ukrainën, por gjithashtu fillon t’i bëjë presion në heshtje për të negociuar.
“Ky lloj presioni do të vijë nga përmbysjet në fushën e betejës dhe dhimbja politike në vend – qoftë energjia apo inflacioni”, tha Jim Townsend, ish-zëvendës ndihmës sekretari i mbrojtjes për politikën evropiane dhe të NATO-s.
Putini thotë se ai mund ta tejkalojë angazhimin e Perëndimit ndaj Ukrainës, kështu që ka një nxitje dhe një imperativ për SHBA-në dhe partnerët e saj që të bëjnë çdo sinjal në heshtje. Pak janë naivë se sa tepër e vështirë do të jetë kjo dhe sa i pabesueshëm është një partner negociator Putini. Por edhe nëse lufta përfundon nesër, Ukraina kërkon investime masive për t’u rindërtuar, dhe me gjasë një lloj garancie sigurie dhe ndihmë të vazhdueshme për sigurinë. Rusia dhe Ukraina do të jenë fqinjë përgjithmonë, pa marrë parasysh çfarë.
3) Sa kohë mund të rezistojë Rusia në luftë?
Ushtria ruse ka bërë gabime të mëdha dhe po pëson humbje të mëdha si në forca ashtu edhe në pajisje. Rusia thuhet se e ka dislokuar shumicën e trupave të mobilizuara në Ukrainë por janë ngritur shumë pikëpyetje se sa mirë janë të pajisur, furnizuar dhe trajnuar ushtarët, veçanërisht për operacione kundërsulmuese. Rusia e filloi luftën me një arsenal dhe popullsi shumë më të madhe, gjë që do ta ndihmojë atë të mbajë anën e saj të konfliktit. Dhe ndërsa fjalimi i Putinit në prag të përvjetorit të pushtimit e bëri sërish të qartë se, udhëheqësit rusë po e përgatisin publikun për një luftë të gjatë. Putin aneksoi ilegalisht katër rajone të Ukrainës (Luhansk, Donetsk, Kherson dhe Zaporizhzhia) në vjeshtën e vitit 2022, megjithëse Rusia nuk kontrolloi plotësisht asnjë nga ato rajone. Një amendament kushtetues i vitit 2020 e bën të paligjshëm për një lider rus, që të lëshojë ndonjë territor pasi të jetë shpallur pjesë e Rusisë, që do të thotë se do të jetë politikisht shumë e vështirë për Putinin të heqë dorë nga përpjekjet për të marrë ato zona, qoftë ushtarakisht ose nëpërmjet një lloj zgjidhjeje të negociuar.
Regjimi i Putinit duket mjaft i qëndrueshëm për momentin. Ndërsa Rusia nis këtë ofensivë të re, dhe nëse vazhdon të luftojë në fushën e betejës – duke pësuar gjithashtu viktima të mëdha – opinioni i elitës dhe publiku në Rusi mund të ndahet. SHBA dhe partnerët e saj po vazhdojnë të vendosin sanksione shtesë, por kjo në masë të madhe po shtrëngon sanksionet ekzistuese dhe një përpjekje për të mbyllur boshllëqet në sanksione që Rusia ose miqtë e saj mund të shfrytëzojnë.
Një fushë ku sanksionet duket se po funksionojnë është importi i teknologjisë, veçanërisht lloji i teknologjisë së avancuar që kërkohet për armët moderne – çdo gjë nga helikopterët tek municionet precize. Rusia është përpjekur ta kapërcejë këtë përmes evazionit të sanksioneve dhe ripërdorimit të çipave nga produktet komerciale për të zëvendësuar ose riparuar pajisjet. Por kjo nuk është e qëndrueshme në afat të gjatë dhe me kalimin e kohës, aftësitë ushtarake të Rusisë ka të ngjarë të dobësohen rëndë. Rusia tashmë mund të jetë duke ruajtur gjëra të tilla si raketat e drejtuara me saktësi.
Rusia po përballet gjithashtu me kufizime të tjera. Ashtu si Ukraina, ajo po shqyen rezervat e saj të municionit dhe artilerisë. Rusia ka mobilizuar shumë, shumë ushtarë, por të gjitha ato trupa duhet të pajisen, dhe industria ruse gjithashtu ka kufizime. Kjo është arsyeja pse Rusia thuhet se po merr artileri nga Koreja e Veriut dhe dronë nga Irani (dy vende gjithashtu nën sanksione të rënda). Por nëse Kina vërtet ndërhyn dhe i jep ndihmë ushtarake Rusisë, siç kanë paralajmëruar SHBA-të, kjo mund t’i japë Moskës një shtysë për të arritur objektivin.
E gjithë kjo do të thotë se Rusia po përballet me sfida të vërteta ushtarake dhe ekonomike, por asnjëra prej tyre ende nuk duket si një goditje e rëndë. Dhe, më e rëndësishmja, deri më tani nuk duket se asgjë nuk ka ndryshuar llogaritjet e Putinit.
4) Çfarë na ka mësuar deri tani lufta në Ukrainë?
Lufta e Ukrainës është një nga më të përgjakshmet dhe më vdekjeprurësit, të paktën gjatë shekullit të fundit. Qeveria amerikane vlerësoi (pa llogaritur muajt e 2023) se viktimat në fushën e betejës si për Rusinë ashtu edhe për Ukrainën i kaluan rreth 200,000 vetë. Ka të ngjarë që numri të jetë shumë më e lartë. Shtojini kësaj viktimat civile, të cilat Kombet e Bashkuara vlerësojnë se janë rreth 7,000 të vrarë dhe afro 12,000 të plagosur. Shtetet e Bashkuara kanë përcaktuar se Rusia ka kryer krime kundër njerëzimit në Ukrainë.
Lufta e Ukrainës i ka “kujtuar të gjithëve se sa e tmerrshme është ajo dhe sa e tmerrshme mund të bëhet – sigurisht pa përdorimin e armëve bërthamore”, tha Joseph Nye, një ekspert i politikës së jashtme të SHBA-së, ish-dekan i Harvard Kennedy. Shkolla e Qeverisjes.
Kjo luftë është brutale dhe e tmerrshme. Lufta në Ukrainë është një luftë e së ardhmes dhe një luftë e së shkuarës. Përparimet teknologjike në fushën e betejës – mjete si dronët – po riformësojnë luftën, por gjithashtu nuk po e transformojnë konfliktin në diçka që nuk është parë deri tani. Aktualisht, instrumentet tradicionale të luftës – municione, artileri, automjete të blinduara, trupa tokësore, llogore – po ankorojnë këtë konflikt.
Ushtarët po mësojnë se edhe pse investojnë në teknologji të reja si inteligjenca kibernetike dhe artificiale, ata nuk mund të heqin dorë as nga rezervat e artilerisë. Por të kesh mjetet për të luftuar, qoftë artileri apo raketa precize, shkon larg. Para luftës, Rusia, në letër, kishte ushtrinë e dytë më të fortë në botë. Në fushën e betejës dhe jashtë saj, lufta e Ukrainës u ka treguar vendeve të tjera veç pasojave dramatike që ajo la edhe kufizimet se sa ato mund të ripërtërihen nga brutaliteti i saj.
