Idetë e shkëlqyera në filozofi vijnë shpesh me bagazhe të rënda. Pastaj është puna e Marcus Aurelius.
Pikat kyçe:
“Meditimet” është një koleksion i ideve filozofike të perandorit romak Marcus Aurelius. I shkruar si një seri shënimesh për veten e tij, libri është shumë më i lexueshëm sesa filozofia e thatë me të cilën janë mësuar shumica e njerëzve. Këshillat që ai i dha vetes 2000 vjet më parë, zënë gjithnjë e më shumë vend në jetët tona frenetike dhe të stresuara.
Stoicizmi është një filozofi gjithnjë e më popullore për botën tonë të mbingarkuar dhe ansioze. Megjithatë, mësimi i pikave kyçe mund të jetë i vështirë, pasi shumë filozofë stoikë shkruajnë dendur ose japin këshilla të mira në formën e kafshatave të buta si: “Nëse puthni fëmijën tuaj ose gruan tuaj, thoni që puthni vetëm gjëra që janë njerëzore, dhe kështu nuk do të shqetësoheni nëse njëri prej tyre vdes.”
Ndryshe është filozofia e Marcus Aurelius. Një perandor romak, atij iu dha një arsim stoik në rininë e tij, shkroi shënime të gjera për veten e tij bazuar në filozofinë dhe praktikoi atë që predikoi në një masë të tillë që ai konsiderohet gjerësisht si shembulli më i mirë e një mbreti filozof.
Në librin e tij “Meditime”, Aurelius i shkruan vetes një seri shënimesh të krijuara për t’i kujtuar vetes mësimet kryesore stoike që mund të jenë të dobishme kur përpiqet të sundojë botën. E shkruar në kampet e luftës gjatë fushatave kundër hordhive barbare, është pafundësisht më e lexueshme se filozofia e pastër e mendimtarëve të tjerë të mëdhenj stoikë. Me shumë aforizma që janë të shkurtra dhe të mprehta dhe të tjera që lidhen me çështjet me të cilat jemi përballur të gjithë, mençuria e paraqitur këtu është sa e kuptueshme aq edhe praktike.
Këtu janë 10 nga idetë më të mira nga “Meditimet”, çfarë kuptimi kanë dhe si mund t’i përdorni ato për të qenë pak më filozofik ndërsa merreni me problemet e jetës.
Nëse e shtroni veten në detyrën që keni përpara, duke ndjekur arsyen e drejtë me seriozitet, me vrull, me qetësi, pa e lënë veten të shpërqendroheni nga asgjë tjetër, por duke e mbajtur të pastër pjesën tuaj hyjnore, sikur të ishit të detyruar ta kthenit menjëherë; nëse e mbani atë, duke mos pritur asgjë, duke mos pasur frikë nga asgjë, por të kënaqur me aktivitetet tuaja aktuale sipas natyrës dhe me të vërtetën heroike në çdo fjalë dhe tingull që shqiptoni, do të jetoni të lumtur. Dhe nuk ka njeri që është në gjendje ta parandalojë këtë.
Rruga drejt lumturisë, sipas stoikëve, është mbajtja e një gjendjeje të duhur mendore dhe ndjekja e diktateve të arsyes. Një mënyrë e shpejtë për ta bërë këtë është të përqendroheni në momentin në fjalë dhe të pranoni gjithçka që nuk mund ta kontrolloni, ndërsa reagoni ndaj atyre gjërave në mënyrën e duhur. Kjo mund të çojë në një jetë të qetë për ata që përpiqen mjaftueshëm.
“Brenda 10 ditëve do t’u dukesh Zot atyre për të cilët tani je bishë dhe majmun, nëse do t`i kthehesh parimeve të tua dhe kultit të arsyes.”
Një nga qëllimet e çdo stoiku të mirë është të veprojë në përputhje me arsyen, atë element të hyjnisë që ne të gjithë zotërojmë. Meqenëse arsyeja shihet si rruga drejt lumturisë, virtytit dhe të jetuarit mirë, duke iu përmbajtur në mënyrë të vazhdueshme asaj përfitimet mund të jenë të jashtëzakonshme.
“Nëse i duket vetja i huaj atij që nuk e di se çfarë ka në univers, nuk është më pak i huaj ai që nuk e di se çfarë po ndodh në të.”
Stoicizmi nuk i trajton njerëzit si krijesa të vetmuara, pavarësisht nga nxitja që na jep për të shpërfillur mendimet e të tjerëve. Stoikët e dinë se njerëzit janë kafshë sociale dhe kërkojnë një nivel të shëndetshëm të pjesëmarrjes sociale dhe qytetare për të gjithë.
“Paaftësia për të vëzhguar atë që është në mendjen e një tjetri rrallë e ka bërë një njeri të pakënaqur; por ata që nuk vëzhgojnë lëvizjet e mendjes së tyre duhet të jenë medoemos të pakënaqur.”
Mënyra se si njerëzit e tjerë mendojnë është jashtë kontrollit tonë. Stoicizmi na mëson se duhet, pra, të përpiqemi të jemi indiferentë ndaj kësaj. Megjithatë, është puna e mendjes sonë ajo që na bën të lumtur dhe të pakënaqur dhe kësaj duhet t`i kushtojmë vëmendje të madhe.
Jeni të inatosur me atë të cilit i mbajnë erë sqetullat? Jeni të zemëruar me atë, goja e të cilit mban erë të keqe? Çfarë dobie do t’ju sjellë ky zemërim? Ai ka një gojë të tillë, ai ka të tilla sqetulla: është e nevojshme që një përhapje e tillë duhet të vijë nga gjëra të tilla – por njeriu ka arsye, do të thuhet, dhe ai është në gjendje, nëse ka dhimbje, të zbulojë se ku fyen. E pra, dhe ju gjithashtu keni arsye: me aftësinë tuaj racionale të nxisni aftësinë e tij racionale; tregoji gabimin e tij, qortoje. Sepse nëse ai dëgjon, do ta kuroni dhe nuk ka nevojë për zemërim, sjellje e aktorëve tragjikë dhe e kurvave.
Edhe pse njerëzit kanë qasje në arsyen hyjnore, ndonjëherë ne përsëri bëjmë gabime. Përgjigja më e mirë ndaj kësaj nuk është zemërimi, por përkundrazi t’i drejtoheni arsye në kërkim të një zgjidhjeje. Kjo mençuri stoike që ne mund të zgjedhim për të shmangur një reagim emocional negativ dhe të përdorim arsyen në vend të këti lloj reagimi, është pjesë e bazës për Terapinë Konjitive të Sjelljes.
“Ajo që nuk është e mirë për tufën nuk është e mirë as për bletën.”
Ne jetojmë si individë në shoqëri. Nëse dëmtohet shoqëria, si mund të mos lëndohemi edhe ne? Epikteti, një filozof që ndikoi tek Marcus Aurelius, mendoi se ishte jetike që ne të bënim detyrat tona ndaj të tjerëve dhe jo thjesht të tërhiqemi në meditim dhe izolim. Një gjë e mirë për t`u kujtuar kur jeni mbreti i botës që njihni.
“Mos veproni sikur do të jetoni 10.000 vjet. Vdekja qëndron mbi ju. Përsakohë jetoni, përsakohë është në fuqinë tuaj, jini të mirë.”
Filozofët stoikë e kuptuan se shumica e njerëzve e injorojnë faktin se një ditë do të vdesin. Ndërsa nuk është e vështirë për t`u kuptuar se pse njerëzit e bëjnë këtë, ata e panë këtë si një dëm për aftësinë tonë për të jetuar jetën e tanishme. Duke i bërë llogaritë me faktin e vdekjes, ne mund ta përdorim më mirë jetën.
A ka ndonjë njeri që i frikësohet ndryshimi? Çfarë mund të vijë pa ndryshimin? Çfarë është atëherë më e mirëpritur apo më e përshtatshme për natyrën universale? Dhe a mund të bëni një banjë me ujë të ngrohtë nëse druri për zjarr nuk pëson një ndryshim? Dhe a mund të ushqeheni nëse e mira nuk pëson një ndryshim? Dhe a mund të realizohet çdo gjë tjetër që është e dobishme pa ndryshim? A nuk e shihni atëherë se edhe për veten tuaj të ndryshoni është po aq e njëjtë dhe po aq e nevojshme për natyrën universale?
Pikëpamja stoike e kozmosit mbështetet shumë në idenë e ndryshimit të vazhdueshëm siç argumentohet nga Herakliti. Çdo gjë në univers është gjithmonë në lëvizje. Për sa kohë kjo është pjesë e natyrës, nuk ka asgjë për t’u shqetësuar. Ndërsa ndryshimi mund të jetë i vështirë për ne, mendimtarët stoikë na inkurajojnë ta përqafojmë atë.
“Një keqbërës shpesh herë është një njeri që ka lënë diçka pa bërë, jo gjithmonë dikush që ka bërë diçka.”
Vetëm për shkak se ju nuk keni shkaktuar një problem kjo nuk do të thotë se jeni në rregull. Një përkushtim ndaj së mirës shpesh nënkupton nevojën për të bërë mirë, jo thjesht detyrën për të shmangur të keqen. Është gjithmonë mirë kur mbretërit e kujtojnë këtë.
Fillojeni mëngjesin duke i thënë vetes: “Do të takohem me njerëz të bezdisshëm, mosmirënjohësit, arrogantët, mashtruesit, ziliqarët, antisocialët.” Të gjitha këto gjëra u ndodhin atyre për shkak të injorancës së tyre ndaj të mirës dhe së keqes. Por unë, që e kam parë natyrën e së mirës që është e bukur, dhe së keqes se është e shëmtuar, dhe natyrën e atij që bën keq, që është e ngjashme me timen, jo vetëm nga i njëjti gjak apo farë, por që unë bëj pjesë në të njëjtën inteligjencë dhe në të njëjtën pjesë të hyjnisë, as nuk mund të ndjehem i lënduar nga ndonjëri prej tyre, sepse askush nuk mund të ngulisë tek unë atë që është e shëmtuar. As nuk mund të jem i zemëruar me të afërmin tim, as ta urrej atë. Sepse ne jemi krijuar për bashkëpunim, si këmbët, si duart, si qepallat, si dhëmbët e rradhitur lart dhe poshtë. Pra, të veprosh kundër njëri-tjetrit është kundër natyrës dhe të veprosh kundër njëri-tjetrit është për t’u acaruar dhe refuzuar.
Të gjitha mësimet kryesore të stoicizmit të shprehura në një paragraf. Gjëra të këqija do t’ju ndodhin, kjo është jeta. Megjithatë, ju keni fuqinë për t’i kapërcyer këto ngjarje përmes arsyes dhe vetëdijes se mund të dëmtoheni vetëm nga proceset tuaja mendore. Të gjithë njerëzit janë njësoj dhe duhet të trajtohen si të tillë. Virtyti është të veprosh sipas natyrës, ajo që është kundër natyrës është e paarsyeshme dhe shkakton vuajtje. /BigThink/
Përgatiti:S.Tresa
