Një libër i ri nga Starre Vartan, “Seksi i Fortë: Çfarë na tregon shkenca për fuqinë e trupit femëror”, i cili do të botohet më 15 korrik, hedh dritë mbi arsyet thelbësore biologjike dhe fiziologjike pse gratë tentojnë të jetojnë më gjatë se burrat, madje edhe në kushte ekstreme. Kjo qëndrueshmëri e trupit femëror ka qenë e vërtetë historikisht dhe mbetet aktuale edhe sot.
Qëndrueshmëria femërore në kushte ekstreme
Edhe gjatë periudhave të tmerrshme si uria irlandeze e patateve, skllavëria në Trinidad dhe epidemitë e fruthit islandez, gratë kanë shfaqur një aftësi më të madhe mbijetese. Virginia Zarulli, profesoreshë e asociuar e demografisë në Universitetin e Padovës, analizoi të dhënat e mbijetesës në shtatë popullata historike që përjetuan zi buke, epidemi dhe skllavëri. Studimi i saj i vitit 2018, botuar në revistën PNAS, zbuloi se gratë jetuan më gjatë se burrat në pothuajse të gjitha moshat dhe vendet. Edhe vajzat e porsalindura në këto mjedise kishin një shkallë më të lartë mbijetese sesa djemtë e porsalindur, duke sugjeruar se ky avantazh është i rrënjosur thellë në biologji.
Kjo forcë thelbësore femërore është e dukshme edhe sot, pasi shkalla e vdekshmërisë për burrat është më e lartë se për gratë në pothuajse çdo moshë, pavarësisht faktit që vajzat në shumë pjesë të botës shpesh kanë qasje në më pak burime se djemtë.
Kromozomet dhe hormonet femërore një avantazh imunitar
Një nga shpjegimet kryesore qëndron te kromozomet dhe hormonet. Individët me seks biologjik femër (XX) kanë dy kromozome X, një avantazh thelbësor ndaj kromozomit XY të meshkujve. Kromozomi X është shumë më i madh, duke përmbajtur afërsisht 10 herë më shumë gjene, gjë që u jep trupave femra akses në një gamë më të gjerë gjenesh imunitare. Kjo e bën sistemin e tyre mbrojtës jashtëzakonisht të fortë dhe të larmishëm. Dr. Sharon Moalem, neurogjenetik dhe biolog evolucionar, argumenton në librin e tij “Gjysma më e Mirë”, se “gratë kanë evoluar imunologjikisht për t’i tejkaluar burrat në mutacion,” duke e bërë sistemin imunitar femëror më elastik ndaj viruseve dhe baktereve që mutacionojnë vazhdimisht.
Estrogjeni, hormoni më i lartë në trupat femra, gjithashtu ofron një sërë avantazhesh imunitare. Si rezultat, gjitarët femra kanë sisteme imunitare më të pajisura, si në përgjigjet e lindura, ashtu edhe në ato adaptive. Trupat femra kanë numër më të lartë të neutrofileve aktive (qelizat e bardha të gjakut që luftojnë infeksionet) dhe aktivitet më të fuqishëm të qelizave B (qelizat e bardha të gjakut që përshtaten për të luftuar viruset ose bakteret).
Gratë prodhojnë më shumë antitrupa të synuar për të luftuar infeksionet dhe ruajnë kujtesën imunologjike më gjatë, duke i bërë trupat e tyre më të aftë në reagimin ndaj infeksioneve të ardhshme. Kjo çon në “fenomenin shumë të njohur se meshkujt kanë tendencë të jenë më të ndjeshëm ndaj shumë sëmundjeve sesa femrat,” sipas Marlene Zuk, profesoreshë dhe biologe evolucionare në Universitetin e Minesotës. Megjithatë, disavantazhi i këtij sistemi të fuqishëm është se gratë preken më shumë nga sëmundjet autoimune dhe kanë më shumë gjasa të jetojnë me sëmundje kronike pasi mbijetojnë nga sëmundje që do të kishin vrarë trupat meshkuj.
Efekti i testosteronit dhe fiziologjia e zorrës së hollë
Testosteroni duket gjithashtu se është një disavantazh imunitar. Eksperimentet e hershme kanë treguar se kastrimi i kafshëve meshkuj përmirësonte imunitetin e tyre, ndërsa injektimi i femrave me testosteron e përkeqësonte atë. Kjo mund të shpjegohet me idenë se testosteroni i mundëson kafshëve meshkuj të arrijnë një sukses më të madh riprodhues duke “jetuar fort dhe duke vdekur të rinj”.
Përveç faktorëve gjenetikë dhe hormonalë, avantazhi femëror gjendet edhe në vetë strukturën e trupave të grave. Një studim i ri nga Universiteti Shtetëror i Karolinës së Veriut, i udhëhequr nga ekologët mikrobialë Erin McKenney dhe antropologët mjekoligjorë Amanda Hale, zbuloi se zorrët e holla të grave ishin dukshëm më të gjata se ato të burrave. Ky avantazh u lejon grave të nxjerrin më shumë lëndë ushqyese nga e njëjta sasi ushqimi, një veçori kyçe për kërkesat shtesë gjatë riprodhimit dhe ushqyerjes me gji. Ky zbulim mbështet “Hipotezën e Buferimit Femëror” – idenë se biologjia femërore evoluoi për t’i bërë ballë më mirë stresit mjedisor dhe fiziologjik.
Implikimet për kujdesin shëndetësor
Njohja dhe ndërtimi mbi këto dallime të bazuara në seks mund të transformojë mënyrën se si i qasemi kujdesit shëndetësor, duke përfshirë trajtimet për kancerin dhe protokollet e vaksinimit, duke e bërë mjekësinë më të saktë, të personalizuar dhe efektive, veçanërisht për gratë.
Ndërsa hulumtimi tradicional mjekësor ka injoruar prej kohësh kompleksitetet e trupit femëror, studimet e reja po nxjerrin në pah faktorët që qëndrojnë pas forcës dhe qëndrueshmërisë së trupit femëror, duke ofruar njohuri të reja për trajtime më të synuara për infeksionin dhe imunitetin – për të gjitha trupat. cnn
