Mediat kanë siguruar raportin e plotë të të Komisionit Europian, për sundimin e ligjit në Shqipëri, për situatën politike, zgjedhjet e 11 majit dhe institucionet e tjera.
Në draft-raport përfshihet ecuria e reformës në drejtësi në Shqipëri, përfshi sfidat me luftën ndaj korrupsionit.
Komisioni Europian i dedikon një kapitull të veçantë analizues punës të SPAK, duke vënë theksin në rezultatet pozitive.
Në raport po ashtu përmendet dhe momenti i arrestimit të një zyrtari të lartë, ku thuhet se pati përpjekje të paprecedenta nga qeveria dhe parlamenti, për të ushtruar presion ndaj SPAK.
Kjo i adresohet rastit të arrestimit të Erion Veliajt.
Në raport theksohet se ky “fenomen” përbën rrezik për institucionet.
Raporti i plotë
- Hyrje dhe Përmbledhje
Qëllimi
Ky non-paper i Komisionit Evropian paraqet një pasqyrë faktike të progresit të Shqipërisë në klasterin e Themeloreve të negociatave për anëtarësimin në BE. Fokusimi kryesor është në:
- Kapitulli 23: Gjyqësori dhe të drejtat themelore
- Kapitulli 24: Drejtësia, liria dhe siguria
Periudha që mbulohet fillon pas datës së prerjes për Raportin Vjetor të Komisionit për Shqipërinë 2024 (shtator 2024) dhe përfshin të dhëna deri në maj 2025.
Burimet e Përdorura
- Raporti Vjetor 2024 për Shqipërinë
- Nën-Komiteti BE–Shqipëri për Drejtësinë, Lirinë dhe Sigurinë (shkurt 2025)
- Raporti i Shtatë për Mekanizmin e Pezullimit të Vizave (dhjetor 2024)
- Kontributet nga autoritetet shqiptare (p.sh., Raporti i Sundimit të Ligjit 2025)
- Kontributet e vendeve anëtare të BE-së, organizatave të shoqërisë civile, partnerëve ndërkombëtarë dhe projekteve të financuara nga BE
- Rezultatet e shqyrtimeve të mëparshme nga ekspertë
Konteksti Kryesor
- Progresi në klasterin e Themeloreve përcakton ritmin e përgjithshëm të negociatave të anëtarësimit.
- Shqipëria duhet të përmbushë objektivat ndërmjetëse të vendosura në Konferencën Ndërqeveritare të 15 tetorit 2024, kur u hap ky klaster.
- Asnjë kapitull nuk mund të mbyllet pa përmbushjen e këtyre objektivave.
Gjendja Aktualisht (që nga Shtatori 2024)
Shqipëria ka:
- Vazhduar zbatimin e objektivave ndërmjetëse për Kapitujt 23 dhe 24
- Vazhduar zbatimin e Hartës së Rrugës për Sundimin e Ligjit dhe dokumenteve të tjera strategjike
Megjithatë, kërkohet angazhim shtesë dhe vullnet politik, veçanërisht në:
- Reformën në drejtësi
- Luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar
- Menaxhimin e migracionit
- Lirinë e medias
- Të tjera të drejta themelore
Gjithashtu janë shënuar zhvillime në:
- Institucionet demokratike
- Reformën në administratën publike
- Kritere ekonomike dhe kapituj si:
- Prokurimi publik
- Statistikat
- Kontrolli financiar
Konteksti Politik i Kohëve të Fundit
- Zgjedhjet parlamentare u mbajtën më 12 maj 2025
- Pas zgjedhjeve, Përfaqësuesja e Lartë Kallas dhe Komisioneri Kos publikuan një deklaratë të përbashkët
2.1. Kapitulli 23 – Gjyqësori dhe të Drejtat Themelore
Gjyqësori
Sa i përket gjyqësorit, Shqipëria vazhdoi zbatimin e reformës në drejtësi, duke forcuar pavarësinë gjyqësore dhe autonominë e prokurorisë. Janë nxitur integriteti dhe profesionalizmi në të gjithë sektorin, përfshirë përmes procesit të rivlerësimit (vetting), duke reduktuar ndikimin politik në procesin e emërimeve dhe duke kontribuar në një sistem karriere më të bazuar në merita. Procesi i vetting-ut është përfunduar në shkallën e parë, duke forcuar më tej llogaridhënien, ndërsa ankimet janë në rrugën e duhur për të përmbushur afatin kushtetues. Ende kërkohen përpjekje shtesë për të forcuar cilësinë dhe efikasitetin e drejtësisë dhe pavarësinë e saj, veçanërisht në vlerësimet profesionale në kohë dhe cilësore, emërimet, ngritjet në detyrë dhe transferimet e magjistratëve, emërimet e anëtarëve jo-magjistratë në Këshillin e Lartë Gjyqësor (KLGJ) dhe Këshillin e Lartë të Prokurorisë (KLP), aksesin në drejtësi, sistemin modern të menaxhimit të çështjeve elektronike, trajnimet gjyqësore, burimet njerëzore e financiare, koherencën dhe arsyetimin e praktikës gjyqësore, kohëzgjatjen e proceseve dhe stokun e çështjeve të pashqyrtuara.
Zbatimi i Reformës në Drejtësi, Dokumentet Strategjike dhe Strukturat Drejtuese
Shqipëria vazhdoi zbatimin e reformës në drejtësi duke forcuar pavarësinë gjyqësore dhe autonominë e prokurorisë. Vazhdon zbatimi i Strategjisë Ndërsektoriale të Drejtësisë dhe në dhjetor 2024 është miratuar një strategji e re për periudhën 2024–2030. Megjithatë, nevojitet një mekanizëm drejtues më efektiv, bashkërendim dhe konsultim më i mirë ndërmjet të gjitha institucioneve të drejtësisë gjatë zbatimit. Shqipëria duhet të sigurojë rinovimin në kohë dhe të bazuar në merita të pozicioneve të larta në sistemin gjyqësor në vitin 2025, veçanërisht për emërimet në Gjykatën Kushtetuese dhe në Strukturën e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK).
Organet vetëqeverisëse të drejtësisë vazhduan funksionimin e tyre. Bashkëpunimi midis KLGJ-së dhe KLP-së duhet të forcohet më tej. Këto dy këshilla duhet të miratojnë rregullat e brendshme për funksionimin efektiv, përfshirë për trajtimin e konflikteve të interesit. Nuk ka përparim në përafrimin e dispozitave për kontrollin e figurës dhe deklarimin e pasurisë për anëtarët jo-magjistratë të KLGJ-së dhe KLP-së me rregullat që zbatohen për magjistratët. Prokurori i Përgjithshëm dhe KLP-ja duhet të demonstrojnë bashkëpunim më efektiv në menaxhimin e zyrave të prokurorisë dhe karrierës së prokurorëve.
Gjykata Kushtetuese ka funksionuar në mënyrë efektive, ndërsa moszbatimi i disa vendimeve të saj nga Kuvendi dhe pasiguria ligjore për kohëzgjatjen e mandateve të anëtarëve përbëjnë shqetësim.
Pavarësia, Paanshmëria dhe Llogaridhënia
Edhe pse qëndrueshmëria e sistemit gjyqësor është përmirësuar në përgjithësi, janë shtuar përpjekjet nga zyrtarë publikë ose politikanë për të ushtruar ndërhyrje të papërshtatshme dhe presion, çka ka thelluar shqetësimet. Hetimi dhe arrestimi i një zyrtari të zgjedhur, i konfirmuar nga Gjykata e Posaçme (SPAK) në shkurt 2025, solli reagime të paprecedenta nga degët ekzekutive dhe legjislative, përfshirë përpjekje për të ushtruar presion mbi SPAK dhe institucionet gjyqësore. Kjo përbën shqetësim serioz. SPAK ka publikuar dy letra ankimimi drejtuar Ministrisë së Brendshme dhe Policisë së Shtetit për dështimin në garantimin e sigurisë së personelit të SPAK gjatë një proteste përpara godinës së saj. Gjatë periudhës së raportimit, gjashtë magjistratë (dy gjyqtarë dhe katër prokurorë) janë vendosur nën mbrojtje. SPAK ka nisur një hetim penal për përpjekje presioni ndaj një magjistrati në një çështje që përfshinte një anëtar të Kuvendit. Institucionet drejtuese të drejtësisë kanë qenë të zëshme në denoncimin e presionit politik duke lëshuar deklarata publike.
Procesi i vetting-ut për të gjithë gjyqtarët dhe prokurorët u përmbyll në shkallën e parë në nëntor 2024, duke forcuar më tej llogaridhënien. Megjithatë, masat për të ruajtur standardet e larta të vetting-ut mbeten për t’u miratuar. Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit (ONM) vazhdoi të mbikëqyrë të gjitha aspektet e procesit të vetting-ut. Në shkallën e parë dhe, kur është e aplikueshme, në apel, u morën këto vendime: 282 shkarkime ose ndërprerje (56%), 350 konfirmime në detyrë (44%) dhe katër pezullime me detyrim trajnimi (0.49%). 110 ankesa janë ende në shqyrtim. Dhoma e Apelimit ka përshpejtuar ritmin e shqyrtimit, përfshirë me emërimin e katër punonjësve shtesë, dhe është në rrugë të mbarë për përfundimin në kohë të vetting-ut para afatit kushtetues në qershor 2026. Nuk është vërejtur ndjekje efektive gjyqësore për 19 çështje vetting-u të referuara prokurorisë në shtator 2024. Për të ruajtur llogaridhënien pas përfundimit të vetting-ut, KLGJ, KLP, Inspektori i Lartë i Drejtësisë (ILD) dhe ILDKPKI duhet të përditësojnë procedurat e brendshme dhe të sigurojnë burime të mjaftueshme njerëzore dhe financiare për të vazhduar kontrollet e integritetit dhe aftësisë në përputhje me standardet e vetting-ut.
Inspektori i Lartë i Drejtësisë është funksional, por përballet me mungesë të inspektorëve-magjistratë, gjë që ndikon në efikasitetin e tij. Në periudhën korrik–dhjetor 2024, janë shqyrtuar katër kërkesa për procedime disiplinore. Ndryshime ligjore janë të nevojshme për ta bërë këtë pozicion më tërheqës për magjistratët. Procesi i rekrutimit për katër inspektorë jo-magjistratë është në zhvillim.
KLGJ dhe KLP duhet të përmirësojnë transparencën në promovime dhe transferime. Ndaria rastësore e çështjeve duhet të garantohet në të gjitha gjykatat dhe prokuroritë.
Cilësia e Drejtësisë
KLP ka përfunduar 9 nga 70 vlerësime të planifikuara për vitin 2025. KLGJ ka përfunduar 11 vlerësime. Ritmi i ngadaltë dhe stokun i lartë i vlerësimeve vazhdojnë të pengojnë emërimet dhe zhvillimin e karrierës bazuar në merita. Praktika e transferimeve në vend të promovimeve mbetet shqetësuese. Nevojiten përpjekje për përmirësimin e cilësisë së drejtësisë, përfshirë uljen e stokut të vlerësimeve, koherencën e praktikës gjyqësore, arsyetimin në kohë të vendimeve gjyqësore, cilësinë e trajnimeve fillestare dhe të vazhdueshme, si dhe përmirësimin e provimit të pranimit dhe integritetit të stafit të Shkollës së Magjistraturës.
Efikasiteti
Vazhdon plotësimi i vakancave gjyqësore: janë emëruar 32 gjyqtarë dhe 23 prokurorë të rinj nga Shkolla e Magjistraturës. Mungesa e burimeve njerëzore, përfshirë magjistratë, ndikon në cilësinë e drejtësisë dhe duhet të adresohet me prioritet. Për vitin akademik 2025–2026, KLGJ dhe KLP kanë përcaktuar 10 kuota për kandidatët gjyqtarë, 12 për prokurorë, 6 për këshilltarë ligjorë dhe asnjë për asistentë ligjorë — kuota që nuk përputhen me nevojat e sistemit. Pas promovimit të dy gjyqtarëve në Gjykatën e Apelit, aktualisht janë vetëm 28 gjyqtarë në detyrë nga 78 pozicione. Në dhjetor 2024, ishin aktivë 218 prokurorë nga 341 të parashikuar (64%) dhe 193 gjyqtarë nga 333 (57%). Efikasiteti vazhdon të ndikohet negativisht nga zgjatja e proceseve dhe stoku i lartë i çështjeve të pashqyrtuara, si dhe mungesa e përparimit në emërimin e kryetarëve të gjykatave. Duhet të merren masa të vendosura për të rritur efikasitetin. Harta e reformës për efikasitetin e drejtësisë ende nuk është miratuar nga KLGJ. Ekzistojnë shqetësime mbi përputhshmërinë e propozimeve ligjore që janë paraqitur në Kuvend me standardet evropiane.
Buxheti për drejtësinë ka vijuar të rritet në vitin 2025 dhe duhet të rritet më tej për të arritur mesataren e BE-së dhe për të përmbushur nevojat e sistemit. Është alokuar buxhet i mjaftueshëm dhe ka nisur zbatimi për ngritjen e sistemit të integruar të menaxhimit të çështjeve në gjykata dhe prokurori, por zbatimi parashikohet vetëm për vitin 2030 dhe kërkohet më shumë ambicie, pasi gjendja aktuale dëmton efikasitetin. Nevojiten masa për të nxitur përdorimin e zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjeve.
Lufta kundër korrupsionit
Përfshirë ish-ministra, ish-President të Gjykatës Kushtetuese, ish-kryetarë bashkie dhe zyrtarë të tjerë.
Në nëntor 2024, Gjykata e Apelit e SPAK dha vendimin përfundimtar për çështjen e inceneratorit të Elbasanit, duke ashpërsuar dënimet për një ish-Ministër të Mjedisit dhe një ish-deputet. Në dhjetor 2024, kjo gjykatë pranoi kërkesën e SPAK për rishikimin e vendimit “i pafajshëm” për tre persona të akuzuar në çështjen e inceneratorit të Fierit.
Gjykata e Posaçme për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar dënoi 93 persona për çështje korrupsioni, përfshirë ish-kryetarin e Bashkisë Durrës, i cili u dënua me 4 vite burg për veprime të paligjshme në dhënien e një leje ndërtimi dhe shpërdorim fondesh publike.
SPAK vazhdoi të ketë rezultate pozitive në hetim, ndjekje penale dhe operacione të përbashkëta, përfshirë edhe në bashkëpunimin ndërkombëtar.
Për korrupsionin në nivele të larta, nga janari deri në shtator 2024, u çuan në gjykim 7 çështje penale ndaj 10 zyrtarëve të lartë. Deri më 30 shtator 2024, u nisën 6 hetime të tjera kundër 14 individëve.
Parandalimi i korrupsionit
Shqipëria miratoi një Strategji të re Kundër Korrupsionit 2024–2030 dhe planin përkatës të veprimit 2024–2026 në dhjetor 2024. Strategjia fokusohet në sektorë të ndjeshëm si: pronësia, shëndetësia, arsimi, doganat, tatimet dhe prokurimi publik, me theks në arsimimin e të rinjve mbi integritetin dhe zbatimin e rekomandimeve të mëparshme. Megjithatë, zbatimi efektiv, mekanizmat monitorues dhe koordinimi institucional mbeten për t’u provuar.
Janë ndërmarrë disa hapa paraprak për përputhjen e ligjeve për konfliktin e interesit dhe mbrojtjen e sinjalizuesve me standardet e BE-së, por ligjësia për parandalimin e korrupsionit mbetet e ndërlikuar dhe e paplotë. Nevojitet përparim në ligjet për lobimin, donacionet dhe financimin e partive politike.
Efikasiteti i rrjetit të parandalimit të korrupsionit ka pasur disa përmirësime, por ndikimi i tij institucional mbetet i kufizuar. Transparenca dhe efektiviteti i verifikimeve të pasurive nga HIDAACI (përfshirë profilizimin e rrezikut të lartë) duhet të përmirësohet, si edhe bashkëpunimi me strukturat e zbatimit të ligjit.
Të drejtat themelore
Kuadri ligjor i Shqipërisë për mbrojtjen e të drejtave themelore është përgjithësisht i mirë. Miratimi i ligjeve për mbrojtjen e të dhënave personale dhe për të drejtat e pakicave kombëtare janë hapa pozitivë. Avokati i Popullit dhe Komisioneri për Mbrojtjen nga Diskriminimi kanë ushtruar mirë mandatin e tyre. Megjithatë, zbatimi i ligjeve kërkon ende vëmendje të vazhdueshme.
Mbrojtja e të dhënave personale
Ligji i ri për mbrojtjen e të dhënave, miratuar në dhjetor 2024, synon përputhje me acquis të BE-së dhe forcon pavarësinë e Komisionerit për të Dhënat. Nevojitet zbatim efektiv përmes miratimit të akteve nënligjore dhe fuqizimit të kapaciteteve administrative.
Liria e shprehjes dhe medias
Shqipëria pritet ende të miratojë një reformë gjithëpërfshirëse për të forcuar pavarësinë e AMA-s dhe transparencën e financimit të medias. Nevojiten ndryshime për:
- De-kriminalizimin e shpifjes dhe përputhshmërinë civile me standardet e BE-së;
- Rregullimin e reklamave shtetërore;
- Transparencën e pronësisë së mediave;
- Reduktimin e afateve për qasje në informacion për gazetarët.
Në janar 2025 është nisur një dialog me komunitetin mediatik, por qeveria duhet të angazhohet fort. Ndryshimet ligjore duhet të dërgohen në Komisionin e Venecias para miratimit.
Shkarkimi nga Kuvendi i të gjithë anëtarëve të Këshillit Drejtues të RTSH dhe emërimet e reja kanë ngritur shqetësime për pavarësinë e transmetuesit publik.
SLAPPs dhe siguria e gazetarëve
Gjatë janar–tetor 2024 u raportuan 43 raste SLAPP (kundrejt 73 në 2023). U raportuan 45 raste të shkeljes së sigurisë së gazetarëve. Prokuroria e Përgjithshme emëroi një pikë kontakti për ndjekjen e këtyre rasteve dhe lëshoi një qarkore për hetimin e tyre. Monitorimi sistematik i rasteve gjyqësore ndaj gazetarëve mbetet i domosdoshëm, si edhe akses më i mirë në ndihmë ligjore.
Barazia dhe mosdiskriminimi
Avokati i Popullit dhe Komisioneri për Diskriminim ushtruan mandatin, por Kuvendi ende nuk ka emëruar drejtuesit e rinj, që nga përfundimi i mandateve në 2022 dhe 2023. Zbatimi i rekomandimeve është i ulët.
Kërkohet përputhje e mëtejshme ligjore me Direktivën për Barazinë Racore, Direktivën për trupat e barazisë, Direktivën për luftimin e dhunës ndaj grave dhe për personat me aftësi të kufizuara.
Të drejtat e fëmijëve
Zbatimi i Agjendës Kombëtare për të Drejtat e Fëmijës po vazhdon, por ka sfida me buxhetin dhe kapacitetet. Nevojiten ndryshime në Kodin e Familjes dhe ligjet për kujdesin alternativ, sidomos për fëmijët romë dhe ata me aftësi të kufizuara. Kalimi në kujdes familjar është i ngadaltë dhe duhet përshpejtuar.
E drejta e pronës
Janë ndërmarrë hapa për digjitalizimin e titujve të pronësisë dhe krijimin e një grupi pune për antikorrupsion në Kadastër. Por ka mungesë progresi në regjistrimin fillestar, korrigjimin e të dhënave kadastrale dhe zbatimin e vendimeve gjyqësore.
Të drejtat e pakicave
Në dhjetor 2024, u miratuan tre akte nënligjore të rëndësishme për vetëidentifikimin e lirë dhe përdorimin e gjuhëve të pakicave, në përputhje me standardet evropiane. Por nevojitet zbatim efektiv, fonde dhe trajnime për autoritetet lokale.
Komiteti Shtetëror për Pakicat Kombëtare duhet të funksionojë plotësisht dhe me burime të mjaftueshme. Duhet të rishikohen procedurat e përzgjedhjes së anëtarëve, sipas rekomandimeve të KE-së dhe Këshillit të Evropës.
Kapitulli 24 – Drejtësia, Liria dhe Siguria
Lufta kundër krimit të organizuar
Shqipëria ka vijuar përshtatjen ligjore dhe ndërtimin institucional, përfshirë krijimin e një Zyre për Rikuperimin e Aseteve (ARO) brenda Policisë së Shtetit. Por funksionimi i plotë i ARO-s mbetet për t’u dëshmuar.
U regjistruan arrestime të profilit të lartë, por nevojitet më shumë përputhje ligjore me acquis dhe dënime përfundimtare për të gjitha fushat e krimit të organizuar.
Përputhja me acquis
Nevojiten përpjekje shtesë në:
- Trafikun e armëve,
- Pastrimin e parave,
- Trafikun e qenieve njerëzore,
- Abuzimin seksual me fëmijët (online dhe offline),
- Cybercrime (krimi kibernetik).
Kodi Penal dhe ai i Procedurës Penale janë në rishikim për të përfshirë këto fusha. Strategjia Kombëtare Kundër Pastrimit të Parave (2024–2030) duhet zbatuar me efikasitet. Po ashtu, Shqipëria duhet të miratojë Strategjinë për Armët e Vogla dhe të Lehta (SALW) dhe të forcojë zbatimin e ligjit për Policinë e Shtetit (miratuar në qershor 2024).
Shqipëria bashkëpunon me Europol, Eurojust dhe CEPOL, dhe ka marrë pjesë në operacione të suksesshme kundër rrjeteve kriminale, përfshirë ato që përdorin komunikime të koduara (SKY ECC, EncroChat).
Rezultatet konkrete
Sipas të dhënave të Komisionit Evropian:
- Në 2023:
- 160 hetime të reja,
- 109 aktakuza,
- 337 vendime përfundimtare,
- 100 dënime përfundimtare për krim të organizuar.
- Në 9 mujorin e parë të 2024:
- 212 hetime të reja,
- 102 aktakuza,
- 140 vendime,
- 54 dënime.
Për krime të rënda në përgjithësi (2024):
- 1201 hetime,
- 1079 aktakuza,
- 1526 vendime,
- 1508 dënime (rritje krahasuar me 2023).
Hetimet financiare
Shqipëria ende nuk ka një praktikë të besueshme për nisjen e hetimeve financiare paralele me ato penale në rastet e krimit të organizuar. Por kapacitetet e SPAK në këtë drejtim janë përmirësuar. Nevojiten veprime konkrete për trajnimin e prokurorëve, gjyqtarëve dhe policisë mbi krimin financiar dhe pastrimin e parave.
Sekuestrimi dhe konfiskimi i pasurive
Sa i përket rikuperimit dhe konfiskimit të pasurive, Shqipëria informoi se ka ngritur një Zyrë për Rikuperimin e Pasurive (ARO), bazuar në vendimin e vitit 2023 për ristrukturimin e Policisë së Shtetit dhe një urdhër të Ministrit të Brendshëm të dhjetorit 2024. Aktualisht, ARO ka katër punonjës (një drejtues dhe tre ekspertë). Shqipëria duhet të ndërmarrë hapa për të siguruar funksionimin e plotë të kësaj zyre dhe për të zhvilluar kapacitetet e saj për identifikimin dhe gjurmimin e pasurive kriminale. Në këtë drejtim, miratimi i shpejtë i ligjit për ARO-n është thelbësor.
Bazuar në të dhënat nga platforma elektronike për të dhënat penale, Shqipëria raportoi për rreth 127 milionë euro pasuri të sekuestruara në nëntë muajt e parë të vitit 2024 – një rritje e madhe krahasuar me vitin 2023 (vetëm rreth 21 milionë euro për të gjithë vitin). Të dhënat e konsoliduara për konfiskimin e pasurive për vitin 2024 ende nuk janë të disponueshme, ndërsa në vitin 2023 u konfiskuan 11 milionë euro pasuri.
Lufta kundër trafikimit të qenieve njerëzore
Pavarësisht miratimit të Planit Kombëtar të Veprimit për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore (2024-2025) në korrik 2024, Shqipëria vazhdon të ketë mungesa në kapacitete për zbulimin, hetimin dhe ndjekjen penale të rrjeteve të trafikimit. Trafikimi i fëmijëve është veçanërisht i lartë: në vitin 2023, fëmijët përbënin 66% të viktimave të mundshme dhe të konfirmuara. Është ende e nevojshme zbatimi i plotë i Mekanizmit Kombëtar të Referimit për viktimat e trafikimit.
Bashkëpunimi në fushën e drogës
Shqipëria krijoi një Sistem Kombëtar të Paralajmërimit të Hershëm, por ende nevojitet rritje e kapaciteteve dhe stafit. Është i nevojshëm përmirësim i mëtejshëm i kuadrit ligjor dhe institucional të politikës së drogës, si dhe përparim në krijimin e një historiku të qartë për sekuestrimet dhe konfiskimet e drogës.
Në dhjetor 2024, Shqipëria e themeloi këtë sistem si një njësi në kuadër të Policisë së Shtetit, me një drejtues dhe dy ekspertë. Kërkohet fuqizim i tij, rritje e burimeve dhe kapaciteteve, si dhe bashkëpunim më i ngushtë me Agjencinë e BE-së për Drogën.
Shqipëria ende nuk ka një Strategji Kombëtare gjithëpërfshirëse për Drogën. Është e nevojshme përafrimi i plotë i legjislacionit me acquis të BE-së për substancat psikoaktive dhe pararendësit kimikë.
Të dhëna statistikore:
- Në 9 muajt e parë të vitit 2024:
- 813 persona dhe subjekte nën hetim (nga 1.052 në 2023)
- 887 aktpadi (895 në 2023)
- 1.287 vendime përfundimtare gjyqësore (nga 752 në 2023)
- 1.271 dënime përfundimtare (724 në 2023)
- Sasia e drogës së sekuestruar ra me 35%: 1.497 kg në 2024 krahasuar me 2.319 kg në 2023 (përfshijnë: 1.329 kg kanabis, 13 kg heroinë, 61 kg kokainë).
Lufta kundër terrorizmit
Kuadri për luftën kundër terrorizmit mbetet në përgjithësi i kënaqshëm. Shqipëria raporton zbatimin e marrëveshjes dypalëshe në kuadër të Planit të Përbashkët të Veprimit për Ballkanin Perëndimor. Qeveria duhet të alokojë burime të mjaftueshme për zbatimin e Strategjisë për Parandalimin e Ekstremizmit të Dhunshëm dhe luftën kundër krimit të organizuar (2023-2025).
Bashkëpunimi gjyqësor në çështje civile, tregtare dhe penale
Bashkëpunimi gjyqësor mbetet përgjithësisht i kënaqshëm me vendet anëtare të BE-së, Zyrën e Prokurorit Publik Evropian (EPPO) dhe Eurojust-in, megjithatë ekzekutimi i kërkesave për bashkëpunim në çështje penale pëson vonesa të konsiderueshme.
Në vitin 2025, Shqipëria ratifikoi Konventën e Hagës të 2 korrikut 2019 për njohjen dhe ekzekutimin e vendimeve të huaja civile dhe tregtare, çka do të përforcojë bashkëpunimin me BE-në.
Migrimi i ligjshëm dhe i paligjshëm
Shqipëria vazhdoi të bëjë përparim në zbatimin e Planit të Veprimit të BE-së për Ballkanin Perëndimor, duke ndikuar në uljen e migrimit të parregullt drejt BE-së.
Në maj 2024, Shqipëria miratoi Strategjinë Kombëtare për Migracionin (2024-2030). Raporti i parë monitorues (maj-dhjetor 2024) u përfundua në shkurt 2025 dhe tregoi përparim fillestar.
Bashkëpunimi me Frontex-in dhe Agjencinë e Azilit të BE-së (EUAA) është i kënaqshëm por duhet përforcuar më tej. Shqipëria duhet të përmirësojë bashkëpunimin për riatdhesimet me vendet e origjinës dhe të angazhohet më shumë me to.
Kontrabandimi i migrantëve
Shqipëria vazhdon përpjekjet për të bërë përparim të qëndrueshëm në luftën kundër kontrabandimit të migrantëve. Janë rikthyer kompetencat hetimore tek policia e kufirit. Shqipëria është aktive në ciklin EMPACT (2022-2025), dhe bashkë-udhëhoqi një veprim operacional për ndalimin e kontrabandës në rrugën juglindore.
Ka përmirësim të ndjeshëm në gjurmët e ndjekjes penale: 74 dënime përfundimtare në 9 muajt e parë të 2024 (krahasuar me 0 në 2023).
Azili
Është e nevojshme zbatimi efektiv i kuadrit ligjor për azilin. Shqipëria duhet të forcojë kapacitetet për trajtimin cilësor të kërkesave për azil dhe të marrë vendime për mbrojtje ndërkombëtare në përputhje me rastet. Duhet të krijohen struktura pritëse të dedikuara për fëmijët e pashoqëruar, që aktualisht mungojnë.
Në tetor 2024, Shqipëria miratoi “Udhërrëfyesin e dytë” për bashkëpunim me EUAA (2024-2027). Pritet një angazhim më i fortë nga autoritetet shqiptare për të përfituar nga asistenca e EUAA-së.
Politika e vizave
Shqipëria ka regjim pa viza me 11 vende që kërkojnë viza nga BE. Progresi në përafrimin me politikën e BE-së është i ngadaltë. Shqipëria ka premtuar të përfundojë marrëveshjet për lëvizje pa viza me të paktën dy vende gjatë vitit 2025 dhe të mos zgjerojë më tej regjimin e tanishëm.
Në prill 2025, Shqipëria hoqi Bahreinin nga lista e lehtësimit sezonal dhe përfundoi regjimin pa viza me Bjellorusinë. Megjithatë, duhet të paraqesë një udhërrëfyes për përafrim të plotë me politikën e vizave të BE-së.
Shengen dhe kufijtë e jashtëm
Në vitin 2024 u rrit ndjeshëm numri i efektivëve të policisë kufitare. Megjithatë, duhen forcuar më tej kapacitetet për zbatimin e Strategjisë Kombëtare të Menaxhimit të Integruar të Kufijve (2021-2027). Shqipëria duhet të hartojë një analizë të nevojave për përgatitjen e një Plani Veprimi për Shengenin.
Reformat në sektorin e drejtësisë vazhdojnë të jenë prioritet kryesor. Shqipëria bëri përparim në ngritjen e strukturave të reja për të luftuar korrupsionin, duke përfshirë:
- Konsolidimin e funksionimit të Autoritetit të Monitorimit të Pasurive të Funksionarëve Publikë.
- Zbatimin e planit për përmirësimin e transparencës në institucionet publike.
- Rritjen e numrit të hetimeve dhe aktakuzave kundër rasteve të korrupsionit të niveleve të larta dhe të mesme.
Megjithatë, sfidat mbeten të konsiderueshme në zbatimin e plotë të reformës në drejtësi dhe në kapacitetin e institucioneve për të hetuar dhe ndëshkuar rastet e korrupsionit.
Reforma në Administratën Publike
Shqipëria ka bërë hapa të rëndësishëm në modernizimin e administratës publike:
- Zbatimi i strategjisë për administratë transparente dhe të përgjegjshme.
- Përmirësimi i shërbimeve elektronike për qytetarët.
- Rritja e kapaciteteve të stafit për të përballuar kërkesat në fushën e migracionit dhe azilit.
Megjithatë, nevojitet forcim më i madh i standardeve profesionale dhe luftë e vazhdueshme kundër korrupsionit në administratë.
Shoqëria Civile dhe Liria e Medias
Në vitin 2024, Shqipëria përmirësoi bashkëpunimin me organizatat e shoqërisë civile në fushën e luftës kundër korrupsionit dhe të drejtave të njeriut. Megjithatë, ekzistojnë shqetësime për presion mbi mediat dhe mungesë të hapësirës për debat publik të lirë dhe të pavarur.
Qeveria duhet të përforcojë mekanizmat mbrojtës për gazetarët dhe aktivistët, dhe të garantojë qëndrueshmëri financiare dhe pavarësi editoriale të mediave.
Rekomandime kryesore
- Shqipëria duhet të sigurojë funksionimin e plotë dhe financimin e zyrës për rikuperimin e pasurive të sekuestruara.
- Të forcojë kapacitetet për luftën kundër trafikimit të qenieve njerëzore, me fokus tek mbrojtja e fëmijëve.
- Të përmirësojë zbatimin e kuadrit ligjor dhe kapacitetet për luftën kundër kontrabandës së drogës dhe kontrabandës së migrantëve.
- Të vazhdojë përmirësimin e bashkëpunimit gjyqësor me BE-në dhe agjencitë e saj.
- Të rrisë kapacitetet për trajtimin cilësor të kërkesave për azil dhe mbrojtjen e të drejtave të azilkërkuesve.
- Të fuqizojë luftën kundër korrupsionit dhe reformën në administratën publike.
- Të mbrojë dhe promovojë lirinë e medias dhe aktivizmin e shoqërisë civile.
Në lidhje me ofrimin e shërbimeve për qytetarët dhe bizneset, nuk ekziston një strategji gjithëpërfshirëse e zbatuar për ofrimin e shërbimeve, por aspekte të rëndësishme mbulohen nga Agjenda Digjitale e miratuar në 2022 dhe do të përfshihen gjithashtu në Strategjinë e re të Administratës Publike (PAR). Ligji për e-qeverisjen i vitit 2022 gjithashtu udhëheq qasjen në këtë fushë. 95% e shërbimeve vazhdojnë të ofrohen në mënyrë digjitale, dhe numri i përdoruesve aktivë, transaksioneve dhe dokumenteve të vulosura të gjeneruara rritet vazhdimisht. Janë ndërmarrë hapa të mëtejshëm ligjorë për mbylljen e qendrave fizike të ofrimit të shërbimeve. Theksi është tek mbështetja përmes një asistenti virtual digjital, por janë parashikuar edhe disa opsione në prezencë për qytetarët më të cenueshëm. Benchmark-u i e-qeverisjes tregon se Shqipëria ende mbetet pas mesatares së BE-së për qendërzimin te përdoruesi, transparencën dhe shërbimet ndërkufitare; por performanca është më e mirë në dispozicionin e faktorëve kryesorë.
Në lidhje me menaxhimin financiar publik, Shqipëria vazhdoi të zbatojë Strategjinë e Menaxhimit Financiar Publik 2023-2030, e miratuar në qershor 2024, për të përmirësuar transparencën, llogaridhënien, disiplinën fiskale dhe efikasitetin në përdorimin e burimeve publike. Në dhjetor 2024, Shqipëria miratoi Strategjinë Afatmesme të të Ardhurave për të rritur të ardhurat e qeverisë; duke detajuar masat e administrimit tatimor dhe disa opsione reformash në politikën tatimore, si dhe duke nisur një proces për vlerësimin e nivelit dhe shkallës së përjashtimeve tatimore. Reforma e menaxhimit të investimeve publike është në vazhdim, përfshirë miratimin e tubit të ri kombëtar të projekteve në shkurt 2025. Ky tub projektesh u miratua si pjesë e Dokumentit Kombëtar të Prioriteteve 2026-2028, që përcakton prioritetet politike për ciklin e buxhetimit 2026-2028. Kuadri Afatmesëm Buxhetor (MTBF) 2026-28 pritet të miratohet së shpejti. Megjithatë, nevojiten hapa të mëtejshëm për të thelluar më tej sferën dhe cilësinë e vlerësimit të realizueshmërisë së projekteve të investimeve. Në mars 2025, qeveria miratoi udhëzime të ndryshuara për menaxhimin e investimeve publike, që përfshijnë dispozita të përshpejtuara mbi vlerësimet e realizueshmërisë dhe përfshirjen e projekteve të Partneritetit Publik-Privat (PPP) në tubin kombëtar të projekteve, duke i liruar ato nga disa kërkesa të vlerësimeve të realizueshmërisë. Qeveria vazhdoi raportimin e rregullt të rreziqeve fiskale (borxhet e prapambetura, PPP-të, ndërmarrjet shtetërore) në dokumentet e buxhetit. U krijua një drejtoratë e posaçme për menaxhimin e rrezikut fiskal, por ende ka nevojë të kompletohet me staf të mjaftueshëm. Shqipëria ende nuk ka një Këshill Fiskal të pavarur, por punimet paraprake kanë nisur.
2.5. Kriteret Ekonomike
Në lidhje me Kriteret Ekonomike për anëtarësim, Shqipëria ka bërë disa përparime për të përmirësuar funksionimin e ekonomisë së saj të tregut, ndërsa përparimi është më i kufizuar përsa i përket kapacitetit për t’u përballur me presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE-së.
Shqipëria ka avancuar në zhvillimin e një ekonomie funksionale tregu. Ekonomia ruajti një ritëm të fortë rritjeje dhe PBB-ja u rrit me 4% në 2024, falë kërkesës së fortë të brendshme, performancës së mirë të turizmit dhe aktivitetit të qëndrueshëm të ndërtimit. Pozicioni i jashtëm i vendit përmirësoi në vitet e fundit për shkak të faktorëve strukturalë, pasi deficiti i llogarisë aktuale arriti në nivel historikisht të ulët në 2023, i ndjekur nga një zgjerim i lehtë në 2.4% të PBB-së në 2024. Stabiliteti makroekonomik, së bashku me zhvillimet pozitive makroekonomike, u mbështet nga një përzierje e mirë politike. Konsolidimi fiskal u përshpejtua në 2024, me deficitin fiskal që u ngushtua në 0.7% të PBB-së dhe raporti i borxhit publik që ra nën 55% të PBB-së. Në dhjetor 2024, qeveria miratoi strategjinë afatmesme të të ardhurave, që synon të mbështesë rritjen e të ardhurave të qeverisë përmes përmirësimeve në administrimin tatimor dhe doganor. Në 2025, qeveria nisi vlerësimin e niveleve aktuale të përjashtimeve tatimore. Politika monetare ka mbetur e kujdesshme, me dy ulje të normave të politikës për shkak të uljes së shpejtë të inflacionit (nga 4.8% në 2023 në 2.2% në 2024), ndërsa mbikëqyrja ka qenë vigjilente (me rritjen dy herë të rezervës kapitale kundër ciklit). Kursi i këmbimit ka qenë në një trend vlerësimi të qëndrueshëm (i nxitur nga flukset e forta nga turizmi, investimet e huaja direkte dhe remitancat) që nga 2022, me Bankën e Shqipërisë që ndërhyn në tregun e këmbimit valutor për të kufizuar ritmin e vlerësimit. Sektori financiar, i dominuar nga bankat, mbeti stabil, mirëkapitalizuar dhe fitimprurës. Shteti ka një rol të kufizuar në ekonomi.**
Në lidhje me ambientin e biznesit, Shqipëria vazhdon procesin e regjistrimit të titujve të pronës ndërkohë që ka në plan të futë një taksë mbi pronën. Ekonomia e zi mbetet e përhapur, duke dëmtuar mbrojtjen sociale dhe konkurrencën e ndershme midis biznesve dhe duke reduktuar bazën tatimore. Qeverisja dhe mbikëqyrja e ndërmarrjeve shtetërore duhet të përmirësohen.
Shqipëria vazhdon të forcojë kapacitetin për t’u përballur me presionin konkurrues në BE, megjithëse në mënyrë më të kufizuar. Tregu i punës dhe sistemi arsimor përballen me probleme strukturore. Emigracioni, veçanërisht i punëtorëve të kualifikuar, përkeqëson mungesën e fuqisë punëtore në sektorë kyç, duke kontribuar në “hemorragjinë e trurit” që pengon rritjen ekonomike dhe inovacionin. Mungesat në aftësi janë një sfidë e madhe, ndërsa papunësia e të rinjve dhe NEET (të rinj që nuk janë në arsim, punë apo trajnim) mbeten shqetësuese. Investimet u rritën në 2024, dhe pati përparim në projektet infrastrukturore. Megjithatë, shpenzimet kapitale mbeten nën buxhetin e parashikuar dhe kjo pengon modernizimin e infrastrukturës dhe ngadalëson rritjen e kapitalit fizik. Në lidhje me Planin e Rritjes, Shqipëria ka marrë angazhim nën Agjendën e Reformave për të realizuar reforma të rëndësishme. Shqipëria mbetet konkurruese si destinacion turistik, me një gamë në rritje të shërbimeve të ofruara. Industria dhe bujqësia janë sektorë me produktivitet të ulët dhe kanë pësuar tkurrje. Megjithëse eksporti i shërbimeve ka performuar mirë, eksportet e mallrave u ulën në periudhën 2023-2024, duke treguar probleme konkurruese. Eksportet e prodhimeve janë shumë të ndjeshme ndaj vlerësimit të kursit të këmbimit, për shkak të vlerës së ulët të shtuar dhe fuqisë së ulët të çmimeve nga bizneset.
