Serbia dhe Ballkani kanë qenë prej kohësh në qendër të interesit të SHBA-së dhe tani theksi është të sigurohet që të mos ketë kriza në këtë rajon në 70 ditët e ardhshme, deri në mbajtjen e zgjedhjeve presidenciale – thotë David B. Kanin, ish analisti i CIA-s, në një intervistë ekskluzive për NIN për Ballkanin, analizoi vizitën surprizë,të William Burns, drejtor i kësaj agjencie të inteligjencës, javën e kaluar.
Profesori për Studime Evropiane në Universitetin “Johns Hopkins” në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, David Kanin, ka thënë se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, “nuk pëlqehet” nga zyrtarët perëndimorë, meqë ky i fundit po refuzon themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe.
“Pozicioni i zotit Burns si drejtor i CIA-s nuk është aq i rëndësishëm sa statusi i tij si një anëtar i besuar i ekipit të politikës së jashtme të Presidentit Biden.
” Nëse zëvendëspresidenti Harris bëhet presidenti i ardhshëm, Burns mund të mbetet në detyrën kryesore. Vizita e tij nuk më duket e pazakontë. Administrata po përpiqet të shënojë disa suksese në politikën e jashtme në Lindjen e Mesme dhe/ose në Ballkan përpara se të largohet nga detyra në janar ose, nëse është me fat, edhe para zgjedhjeve të nëntorit”.
Nga Vulin te Kurti…
Nga Serbia nuk ka të dhëna apo njoftime të qarta se cila ishte tema kryesore e bisedës, ndonëse një nga problemet kryesore është zëvendëskryeministri Aleksandar Vulin, një eksponent i hapur i Rusisë.
Nuk është e qartë se cili ishte qëllimi i drejtorit të CIA-s as në Kosovë, por mund të merret me mend se mesazhi për Aljbin Kurtin ishte që të mos radikalizojë më tej marrëdhëniet me Serbinë.
“Alexander Vulin nuk është një problem i madh për diplomacinë amerikane”. Roli i tij si një ultra-nacionalist me lidhje të ngushta me Moskën është i gjatë dhe i njohur.
Albin Kurti është i papëlqyer në mesin e zyrtarëve perëndimorë, pjesërisht për shkak të refuzimit të tij për të krijuar Unionin e Komunave Serbe (USO) për të cilin paraardhësit e tij ranë dakord në 2013.
Kurti e kupton se një organ i tillë ka të ngjarë të zvogëlojë sovranitetin e Kosovës, jo ta forcojë atë. ZSO do të zgjeronte shtrirjen e Serbisë në jug të lumit Ibër, pavarësisht nga natyra e përditshme e autoriteteve të saj formale”, shpjegon Kanin.
“Ballkani nuk u bë papritur i rëndësishëm për Shtetet e Bashkuara”. “Duke pasur parasysh luftërat në Ukrainë dhe Gaza, Uashingtoni ndoshta thjesht dëshiron që rajoni të mos krijojë ndonjë krizë të re për të paktën 70 ditët e ardhshme”, thotë Kanin.
Tre motive kryesore
Sipas njohurive të NIN, vizita e William Burns në Ballkan kishte tre synime kryesore dhe përveç forcimit të bashkëpunimit me inteligjencën, dy kryesoret po tregojnë se sa i rëndësishëm është ky rajon për Uashingtonin, por edhe promovimi i stabilitetit në një rajon historikisht të paqëndrueshëm. Është interesant fakti se vizita nuk u përmend në asnjë media amerikane, ndërsa në rajon iu kushtua shumë vëmendje.
Vizita e papritur (dhe vizita të tilla nuk janë njoftuar zyrtarisht) gjithashtu shkaktoi një ankth të lehtë tek liderët e vendeve të vizituara. Ekspertët e sigurisë me të cilët NIN foli për këtë vizitë theksojnë se, pavarësisht se është i ngarkuar me çështjet e Rusisë dhe Ukrainës, pra Izraelit dhe Gazës, Uashingtoni nuk dëshiron të hapë një pikë të re të nxehtë në këtë pjesë të Evropës.
Motivi i parë është e ashtuquajtura dinamika gjeopolitike. Analistët theksojnë rëndësinë strategjike të Ballkanit në kontekstin e interesave të SHBA-së në Evropë. Rajoni ka qenë një vatër e rivaliteteve gjeopolitike, veçanërisht me ndikimin rus në rritje. Vizita e Burns shihet si një konfirmim i angazhimit të SH Trifunoviq: Kurtit i thanë se ishte ish?
Takimi thuajse i pavullnetshëm i shefit të CIA-s, Ëilliam Burns, me Albin Kurtin në Prishtinë është sigurisht interesant. Shtrohet pyetja se cili ishte mesazhi i drejtorit të CIA-s për të ashtuquajturin kryeministër të Kosovës. Eksperti i sigurisë Darko Trifunoviq mendon se ka qenë vetëm një mesazh.
“Të ndalojmë këtë represion të serbëve, ta ndalojmë atë”. Është gjithashtu e mundur që ai i la të kuptohet se nuk llogaritet më në Uashington. Mos harroni se zoti Burns, dhe tani po flasim ekskluzivisht për informacionet që i di inteligjenca ndërkombëtare, e sidomos ai, se spiunët rusë nga Beogradi shpëtuan një eksponent rus në Kosovë.
Një objektiv tjetër kyç është promovimi i stabilitetit. Shumë ekspertë thonë se vizita nënvizon fokusin e SHBA në promovimin e stabilitetit në rajonin historikisht të paqëndrueshëm. Analistët besojnë se bashkëpunimi me krerët lokalë mund të ndihmojë në zgjidhjen e tensioneve të vazhdueshme etnike dhe të nxisë një mjedis më të sigurt, i cili është thelbësor si për interesat e SHBA-së ashtu edhe për prosperitetin rajonal.
Kur bëhet fjalë për Bosnje-Hercegovinën, presidenti i entitetit serb, Milorad Dodik, e zbuti ndjeshëm retorikën e tij pas vizitës së drejtorit të CIA-s, duke pretenduar se ai kurrë nuk ka mbrojtur ndarjen e Republika Srpska nga Bosnja dhe Hercegovina.
“Dodik ndjek modelin e tij të zakonshëm. Ai kërcënon shkëputjen për shkak të ndonjë krize të perceptuar, pastaj tërhiqet kur i përshtatet qëllimit të tij. Ai vazhdon t’i tejkalojë dhe të mbijetojë brezat e njëpasnjëshëm të diplomatëve perëndimorë dhe të ruajë kontrollin mbi të vetmin element funksional që disponon, që është Bosnja e Dejtonit.
Kanin është profesor i asociuar i studimeve evropiane në Shkollën e Studimeve Ndërkombëtare të Universitetit Johns Hopkins.
Para kësaj, ai kaloi 31 vjet si analist i lartë për Ballkanin dhe atë pjesë të Evropës në Agjencinë Qendrore të Inteligjencës. Në një prononcim për NIN, profesor Kanin e vlerëson vizitën e drejtorit të CIA-s Burns në Ballkan “si diçka që nuk është befasi”. Ai tregon se cili është qëndrimi i administratës amerikane ndaj figurave që u lanë të kuptohet gjatë vizitës, si Milorad Dodik, Bakir Izetbegoviq, Aljbin Kurti, Aleksandar Vulin.
