Java e parë e Diellës në punë përfundoi siç e kishte parashikuar shefi i saj. Ajo nuk bëri pushime, nuk fjeti, ishte vazhdimisht gati për të shkuar dhe i kreu detyrat e saj me saktësi të lartë.
Kjo është e mundur sepse Diella nuk është njeri. Pas Emri Diellës qëndron një inteligjencë artificiale që më parë punonte si chatbot dhe tani është ngritur në detyrë si ministre.
Diella u zgjerua në një avatar; softueri tani duket si një grua e butë, në moshë të mesme, e veshur me veshje tradicionale shqiptare. Me ndihmën e mesazheve video, ajo mund të marrë pjesë në debatet parlamentare, në fund të fundit, kjo është ajo që pritet të bëjnë ministrat.
Diella është ministre e Shtetit dhe ka marrë përsipër të drejtojë luftën kundër korrupsionit. Kur Rama ia prezantoi ministren Diella publikut, ai ishte krenar për dy gjëra. Së pari, se teknologjia moderne do të rishikonte dhënien e kontratave publike, duke mundësuar transparencë të paparë. Së dyti, se Diella është zyrtarja e parë jo-njerëzore qeveritare në botë. Mediat në mbarë botën raportuan: Shqipëria ka një ministre të Inteligjencës Artificiale!
Kryeministri si një influencues
Për të qëndruar realist, vështirë se dikush, përfshi edhe Edi Ramën, mund të besojë se Diella do të jetë në gjendje të kontrollojë korrupsionin shqiptar. Nëse dëshira për transparencë më të madhe do të ishte shtysa për inaugurimin e Diellës, publiku shqiptar do të duhej të informohej se kush po monitoron punën e IA-së dhe kush e programoi atë dhe si. Por përveç prirjes së saj për veshje tradicionale, praktikisht asgjë nuk dihet për Diellën.
Megjithatë, Diella është e rëndësishme për Shqipërinë. Pamja e saj dëshmon edhe një herë se vështirë se dikush në Evropë e trajton median aq me mjeshtëri sa Edi Rama. Shqipëria ka një popullsi prej vetëm 2.4 milionë banorësh dhe është më e vogël se Brandenburgu, megjithatë gazetarët ndërkombëtarë hyjnë e dalin nga zyra e Ramës sikur politika globale po bëhej në zyrën e tij në Tiranë.
Vetëm këtë vit, revista Zeit dhe Süddeutsche Zeitung e nderuan kryeministrin shqiptar me vizita në shtëpi. Edi Rama është mjeshtër në pozicionimin e tij në qendër të vëmendjes. Nuk është politikë, sikur Bashkimi Evropian të ishte vetë një ndikues në Instagram. “Ne jemi evropianë, duam t’i bashkohemi këtij klubi!”, shprehet Rama.
Duke vepruar kështu, Rama zakonisht përdor të njëjtën strategji siç bëri me AI Diella. Ai paraqet një ide që është e habitshme, e re dhe e lehtë për t’u shpjeguar. Në vitin 2024, Rama bëri jehonë kur njoftoi qëllimin e tij për të krijuar një Vatikan mysliman në Tiranë.
Urdhrit Shiit Bektashi do t’i jepej një territor i vogël në Shqipëri, si katolikët në Itali. Atje, do të praktikohej Islami liberal dhe kozmopolit që përfaqësojnë bektashinjtë. Ende nuk ka indikacione konkrete për krijimin aktual të këtij mini-shteti. Për këtë qëllim, Rama e ka ridekoruar me vendosmëri kryeqytetin e vendit të tij. Ndërsa ishte ende kryetar bashkie, nga viti 2000 deri në vitin 2011, ai kishte ndërtesa gri të parafabrikate të lyera me ngjyra të ndezura, gjë që u raportua aq gjerësisht sa në një moment edhe një yll si artisti Olafur Eliasson u ftua për të dekoruar qytetin. Që atëherë, firma të ndryshme të njohura ndërkombëtare arkitekturore kanë ndërtuar rrokaqiej me forma të pazakonta në qytet, kështu që Tirana tani duket si një Dubai më argëtues.
Rama pranë Hillary Clinton
Në të gjitha tekstet për Edi Ramën, i cili tani është 60 vjeç dhe ka qeverisur vendin që nga viti 2013, përmendet fakti se Kryeministri është shumë i gjatë (dy metra) dhe ishte artist para se të hynte në politikë.
Sa mirë e ka vendosur Rama veten në skenën botërore u demonstrua së fundmi këtë verë. Alex Soros, djali i investitorit dhe filantropit George Soros, iu bashkua Huma Abedin, një shoqe e ngushtë e Hillary Clinton. Në ceremoninë në idilin amerikan “kush është kush” të Hamptons, folësit kryesorë përfshinin ish-kandidaten presidenciale të SHBA-së Clinton, legjendën e modës Anna Wintour dhe, sipas New York Times, Edi Rama.
Gazeta austriake Gazetari Franziska Tschinderle, e përshkruan strategjinë e Ramës si më poshtë: “Ai e di që medias i pëlqen të raportojë për këtë kur dikush është i pari që bën diçka.” Dhe ashtu siç bëri me ministren e inteligjencës artificiale, ai njoftoi gjithashtu në vitin 2024 se Shqipëria do të ishte vendi i parë në Botë që do të ndalonte rrjetin social TikTok. “Rama e kupton se cilat tema po diskutohen aktualisht globalisht, dhe pastaj ai e ofron vendin e tij si një laborator testimi”, thotë Tschinderle.
Tani është IA; më parë ishte TikTok; në vitin 2023 ishte migracioni. Në Shqipëri, kampet e para të azilit jashtëterritorial të Bashkimit Evropian u ndërtuan përmes një marrëveshjeje midis Ramës dhe kryeministrit italian Giorgia Meloni.
Edhe pse kampet nuk po përdoren, dhe madje edhe kolegët e partisë së Ramës anashkaluan ndalimin e TikTok për të vazhduar të postojnë video, media dhe zhurma politike ishte e jashtëzakonshme.
Lidhur me çështjet e korrupsionit, eksperti Tschinderle thekson se qeveria nën Ramën ka krijuar tashmë një instrument dukshëm më të dobishëm sesa ministri i ri i IA-së.
Shqipëria ka një problem të madh me krimin e organizuar, veçanërisht trafikun e drogës; sipas Transparency International, vendi është një nga më të korruptuarit në Evropë. Megjithatë, në vitin 2019, Prokuroria Shqiptare Kundër Korrupsionit (SPAK) filloi punën e saj në Shqipëri dhe që atëherë ka vënë nën presion shumë politikanë të shquar.
“Me SPAK-un, qeveria shqiptare, nën presionin e BE-së, ka krijuar një organ të fuqishëm mbikëqyrës që mund të bëhet edhe një kundërshtar i mundshëm i Edi Ramës”, thotë Tschinderle.
Këtë vit, kryetari i bashkisë së Tiranës, njeriu i ngushtë i Ramës, Erion Veliaj, u arrestua gjithashtu pas hetimeve të SPAK-ut.
Prania në media si vlerë politike
A nuk është ministrja e Inteligjencës Artificiale “Diella” një gjë më shumë se një mashtrim i një politikani që e do dritën?
Jo tamam, sepse prania e vazhdueshme në media e Ramës ka vlerë politike. Për një vend të vogël si Shqipëria, dukshmëria është një aset i vlefshëm, veçanërisht kur është i ngulitur gjeografikisht dhe historikisht midis sferave të interesit të fuqive të mëdha. Shqipëria është anëtare e NATO-s që nga viti 2009, por Edi Rama gjithashtu i premton popullit të tij pranimin në BE sa më shpejt të jetë e mundur. Kur Rama fitoi përsëri zgjedhjet këtë pranverë, ai bëri fushatë mbi faktin se mund ta çonte Shqipërinë në Union deri në vitin 2030. Një qëllim i mbështetur nga shumica dërrmuese e popullsisë.
Në një kohë kur si Rusia ashtu edhe SHBA-ja e kuptojnë politikën e jashtme si një luftë agresive dhe ekspansioniste për pushtet, një lidhje e qartë me Perëndimin është thelbësore për kombet më të vogla, të cilat dikur ishin sfera të ndikimit. Pra, tha shefja e sotme e politikës së jashtme të BE-së, Kaja Kallas, në vitin 2023, atëherë ende Kryeministre e Estonisë, për SPIEGEL: “nëse njerëzit nuk e dinë që ekzistoni, nuk do t’ju vënë re. Kur ra Perdja e Hekurt, Francës dhe Gjermanisë nuk i munguam. Por neve, na munguat ju. Na mungoi liria.”
Ndryshe nga Estonia, Shqipëria nuk ishte nën pushtimin sovjetik, por deri në vitin 1992 vendi vuajti nën një nga diktaturat më të ashpra komuniste në Evropë. Edi Rama e shpjegon këtë histori për Gazetarin me formulën: “Ne ishim si Koreja e Veriut”.
Bum Turizmi, 10 milionë vizitorë
Në Shqipëri, gazetarët kritikë shpesh indinjohen nga mënyra se si Rama promovohet nga shtypi i huaj si një politikan i jashtëzakonshëm, ndërsa ai ia vështirëson jetën shtypit të lirë në vendin e tij. Por ka edhe njohje për punën e tij si një shqiptar i kudondodhur me shkëlqim dhe glamur. “Shumë njerëz në vend dhe në diasporë kanë vuajtur prej kohësh nga imazhi i dobët i Shqipërisë, dhe atyre u pëlqen që Rama paraqet një imazh më pozitiv të vendit”, thotë korrespondenti Tschinderle.
Shkalla në të cilën ka ndryshuar imazhi i Shqipërisë është e dukshme në numrin shpërthyes të turistëve të vendit. Në vitin 2023, dhjetë milionë vizitorë u dyndën në plazhet e Shqipërisë, 35 përqind më shumë se një vit më parë.
Deri në vitin 2025, Shqipëria do të arrijë dymbëdhjetë milionë turistë deri në fund të vitit. Rama shkaktoi trazira kur, në fund të vitit 2024, ia lëshoi një ishull mesdhetar dhëndrit të Trump, Jared Kushner, për ndërtimin e një resorti luksoz. Ambientalistët kritikojnë bumin aktual të udhëtimeve në Shqipëri për shkatërrimin e peizazheve dhe habitateve. Por Rama thotë: “ne kemi nevojë për turizëm luksoz ashtu si shkretëtira ka nevojë për ujë”.
Rama jo vetëm që i tregon botës sa i bukur është atdheu i tij. Ai gjithashtu lufton kundër stereotipeve raciste me të cilat përballen shqiptarët. Kur Keir Stramer vizitoi Tiranën në maj të këtij viti, Rama shfrytëzoi rastin për t’i treguar shtypit britanik se çfarë historie të mrekullueshme suksesi ishte që 100,000 shqiptarë ishin integruar me sukses në Shqipëri. Më parë, media britanike i kishte kategorizuar shqiptarët si kriminelë të mundshëm.
Në përpjekjet e tij për të promovuar Shqipërinë si të preferuarën e BE-së, Rama përdor me mjeshtëri historinë e vendit të tij. Pasi diktatori Enver Hoxha shtypi brutalisht komunitetet e ndryshme fetare të Shqipërisë për dekada, vendi tani konsiderohet veçanërisht i relaksuar dhe tolerant.
Myslimanët, të krishterët ortodoksë dhe katolikët jetojnë së bashku me sukses. Me para nga Turqia, xhamia më e madhe në Ballkan u ndërtua në Tiranë; pikërisht pranë, në të njëjtën lagje prestigjioze të qytetit, ka edhe kisha të mëdha katolike dhe ortodokse. Shumica e popullsisë shqiptare është myslimane, por kushdo që fluturon për në Tiranë zbret në Aeroportin Nënë Tereza. Murgesha e famshme katolike kishte rrënjë shqiptare dhe konsiderohet si heroinë kombëtare. Ndërsa në Serbi, Presidenti Aleksandar Vuçiç flirton me një nacionalizëm me nuanca ortodokse, Edi Rama përmbahet nga mburrja nacionaliste dhe inskenimi fetar.
Sa më konkrete të bëhet çështja e anëtarësimit në BE për Shqipërinë, aq më shumë do të përfitojë vendi, jo vetëm nga heqja e barrierave burokratike, por edhe nga thyerja e paragjykimeve kulturore.
Njerëzit duan atë që njohin. Rama e di këtë. /Përshtatur nga Spiegel/
