Me Ervin Hatibin, poet
Fjala nuk mund ta humbë dot shenjtërinë, sado të përpiqemi, meqë fjalët nuk i zotëron dot askush, as historikun e tyre, as mënyrën si ato mbajnë njëra-tjetrën dhe rimojnë prej tekstit në tekst, duke shkuar pashmangshëm ashtu drejt origjinave të larta
Avni HALIMI, revista Hejza.
Ervin Hatibi u lind në Tiranë në vitin 1974. Poezitë e para i boton në vitin 1988 në faqen letrare të gazetës “Zëri i rinisë”, dhe, një vit më vonë, shtëpia botuese Naim Frashëri nxjerr librin e tij të parë “Përditë shoh qiellin”, me një parathënie nga Ismail Kadare. Në vitin 1995, me shtëpinë botuese Marin Barleti boton përmbledhjen me poezi, të njohur me titullin “Gjashta maç”. Libri i tij i tretë me poezi titullohet “Pasqyra e lëndës” (Ora, 2004) dhe i katërti “Transkript nga krevati tjetër” (Onufri, 2020). Vargje prej këtyre përmbledhjeve janë përfshirë në antologji të poezisë shqipe, në botën shqiptare dhe jashtë saj. Ervin Hatibi po ashtu ka botuar dhe dy përmbledhje me ese e publicistikë të zgjedhur nga veprimtaria e tij e rregullt në shtyp, që nga fillimi i viteve 1990. Që nga ato vite, po ashtu, është përfshirë dhe në projekte të skenës muzikore dhe të arteve pamore, në ekspozita personale e kolektive në Shqipëri dhe jashtë.
HEJZA: Krijimtaria e juaj e gjithmbarshme poetike duket si një rrëfim që vjen nga një botë që jeton brenda jush, por që kërkon të marrë frymë përmes gjuhës poetike. Cila është marrëdhënia juaj me gjuhën poetike – a e përdorni për ta gdhendur përjetimin, apo për ta kapërcyer atë?
E. HATIBI: Besohet se ka të vërteta apo fjalë që për arsye teknike ose etike është vështirë të dalin jashtë, dhe mundet ashtu të jetojnë e plaken vetëm brenda nesh, si peshqit e verbër të thellësive. Deri sa të përballen me shtysa, që, sipas traditës, vijnë nga lart, si shpendët që zhyten deri thellë për peshk e u merret fryma brenda nesh në atë kërkim, e na e trazojnë edhe neve frymëmarrjen, deri sa të dalin jashtë – shpesh pa kapur gjë. Këta shpendë janë gjuha poetike, që tenton zhytje pas zhytjesh në arkivin tonë. E vetmja gjë, ose më mirë e para gjë që ka detyrë shkruesi i poezisë në këtë rast është thjesht t’i mbajë ujërat pastër që zogjtë mbi kokë të kenë mundësi të dallojnë peshqit, sidomos ata të verbrit e thellësive.
HEJZA: Në krijimtarinë tuaj është ndjerë gjithnjë një përplasje e ëmbël mes shpirtërores dhe tokësores – një lloj tensioni metafizik. A është kjo diçka që e kërkoni vetë në poezi, apo vjen natyrshëm si pjesë e mënyrës suaj të perceptimit të botës?
E. HATIBI: Nga një poezi e botuar në 1991 më ka tepruar ndërmend një varg i thjeshtë aty që thoshte: “Trupi, trupi frymën ma mori”. Atëherë, mesa duket, ende nuk isha mësuar me rregullat e lojës dhe ende ankohesha, kërkoja majtas-djathtas dikë me sy që t’i nxirrte, në mos një të kuq, së paku një karton të verdhë trupit tim.
HEJZA: Shpesh në poezitë tuaja ndihen hije të një melankolie të thellë, por të përmbajtur – një dhimbje që është më shumë pasqyrë sesa shpërthim. A është për ju poezia një mënyrë për ta sublimuar dhimbjen në estetikë, për ta përkthyer në diçka më të durueshme?
E. HATIBI: Në librin e fundit, që e kujtoj më mirë, ka patjetër shumë melankoli, po edhe më shumë dhimbje e dhunë. Jam marrë shumë aty me dhimbjen e të tjerëve, me torturën, me përballimin e trupit me zjarrin e gjymtimet, e nuk e di sa kam mundur ashtu të ruaj sinqeritetin apo edhe seriozitetin. Prandaj, ndoshta, kam qenë i detyruar që bashkë më ato poezi për dhimbjen e hatanë të përfshij edhe një që tallet me të dëshmuarit e dhimbjes. Poezia flet për bombardime qytetesh që i shohim përditë nga ekrani duke ngrënë darkë, prandaj dhe e kam titulluar “Dritë televizori nga dera e frigoriferit” – e jo për të evokuar detyrimisht morgun.
HEJZA: Ju jeni një ndër poetët e paktë shqiptarë që ka ruajtur një zë të veçantë dhe të dallueshëm. A mund të na flisni për marrëdhënien tuaj me stilin – si ka evoluar ai gjatë viteve dhe si ndiheni sot ndaj vargut tuaj të dikurshëm?
E. HATIBI: Nëse është vërtet i dallueshëm, shpresoj shumë që zëri im të mos jetë bërë i tillë për shkak se nuk kam botuar dhe aq shumë, e kështu sa më pak fjalë, aq më të dallueshme. Një nga arsyet, bile pse kam botuar relativisht pak, ka qenë pikërisht frika nga monotonia, iluzioni se kam zë të dallueshëm. Vonë kam kuptuar se me pauzat e gjata, në fakt, kërkoja të harroj si shkruhet, e ta mësoja nga e para, si e si t’i iki një lloj situate incestuale. Prej këtyre harresave gati rituale të shkrimit, shpesh, si në ato baladat e rinjohjes, e kap veten duke pëlqyer llahtarisht shumë ndonjë poezi time të vjetër, si të qe e një tjetri.
HEJZA: Nëse do të shihnit krijimtarinë tuaj si një peizazh të brendshëm, si do ta përshkruanit atë? Më shumë si det, si rrugë, si qiell, apo si një pyll i heshtur ku gjithçka flet në mënyrën e vet?
E. HATIBI: Patjetër si qiell, në këtë përzgjedhje, por si qiell ditën, meqë telenovelat lojcake të reve u jepen leximeve më bujare, më të hapura e deri dhe më abuzive, përngjashëm me leximin e filxhanit të kafes. Për dallim, qielli i natës, me yjësitë e themeluara thellë në kohëra, u përngjet teksteve monumentale të poetëve të mëdhenj, shpesh anonimë.
HEJZA: Në përvojën tuaj krijuese, a mund të thuhet se ekziston një moment përtej fjalëve – një çast ndriçimi, ku ndjesia, kujtimi apo një lloj malli i papërcaktuar zgjon poetin brenda jush? A ndodh ky çast si një rrufe qiellore apo si një rrjedhë e heshtur që mbart në vetvete gjithçka që nuk mund të thuhet ndryshe veçse me poezi?
E. HATIBI: Besoj se koha e shkrimeve vjen kur ndoshta ai që ju bukur e quani “mall i papërcaktuar” kërkon të shpëtojë ç’mundet nga fytyrat, vendet, çastet a gjësendet që i rrotullohen brenda, si një kaleidoskopi. Po kam vënë re se nuk i zotëroj mirë kujtimet; nisem të shkruaj një kujtim timin, e shoh se poezia ka shkruar një të vetin.
HEJZA: Shpesh thuhet se poeti është një nga dëshmitarët më të ndjeshëm të kohës në të cilën jeton – i heshturi që ndjen më shumë, por flet më thellë. Në këtë rrugëtim përmes një bote që lëviz me shpejtësinë e harresës, a e ndjeni poezinë si një akt rezistence? A është poeti për ju një profet i brendshëm që ruan të pandryshuar shpirtin e njeriut, apo një qenie e gjymtuar nga pamundësia për të ndryshuar realitetin, përveçse përmes vargut?
E. HATIBI: Unë, në radhë të parë, besoj se artisti është përherë më i rëndësishëm se arti, dhe jo thjesht intimisht. Nëse poezia ia ka arritur ta bëjë dikë poet, dikur, ky me siguri që dëshminë nuk e le pa dëshmor.
HEJZA: Si mund të përshtaten poezitë që kanë një element të fortë proteste me ndjeshmërinë estetike? A është e mundur të krijosh një poezi të fuqishme dhe të bukur, duke i dhënë njëkohësisht një goditje shoqërore apo politike? Si e përballoni këtë tension mes të bukurës dhe të vërtetës?
E. HATIBI: Meqë çka e vërteton bukurinë është përjetimi, fiziologjikisht, para së gjithash, po ashtu do eksperimentuar në trup dhe kënaqësia e rezistencës. Besoj se në atë masë që arrin ta kultivosh trupin me këto dy përjetime, në atë masë je gati të përballosh dhe të vërtetën, po kjo do provuar për të qenë i sigurt.
HEJZA: Protesta krijuese shpesh mund të shfaqet si një akt i rebelimit ndaj pushtetit dhe normave. A e konsideroni poezinë si një armë të tillë – si një mjet për të shprehur kundërshtimin ndaj padrejtësive shoqërore dhe kulturore? A është për ju poezia një mënyrë për të sfiduar dhe protestuar ndaj heshtjes dhe injorancës?
E. HATIBI: Për aq sa ndjekje apo kuptim ka poezia sot në shoqëri, më e pakta, bile, po e menduam gjatë, edhe më e shumta që mund të pritet nga poezia e refuzimit është të mbledhë rreth saj e t’i shkartisë në një tribu të vetme partizanët e bukurisë me ata të rezistencës.
HEJZA: Në përvojën tuaj krijuese, çfarë roli luan heshtja? A është ajo një vend ku fjalët e ardhshme formohen si embrione të padukshme, apo një hapësirë e dhimbshme që e shtyn poetin drejt zbrazëtisë? Sa e nevojshme është për ju kjo mungesë e tingullit – jo si boshllëk, por si prani tjetër e gjuhës që flet me të pathënën?
E. HATIBI: Një nga mësimet më të forta të poezisë besoj se është pikërisht heshtja objektivisht solemne në fund të çdo vargu, hezitimi për të kapërcyer metrin, dyshimi para tingullit, dija e kufirit dhe boshit, depozitimi i energjive imazherike në ndalesën pas çdo vargu, të cilat vijnë e akumulohen pastaj të gjitha sapo përfundon poezia, dhe bëjnë ashtu botën të ndryshojë, në heshtje.
HEJZA: Shpesh, poezia mbart në vetvete një farë humbje – një humbje që nuk është gjithmonë fizike, por edhe shpirtërore, emocionale, madje ekzistenciale. Kur shkruani për humbjen, a është ky një proces shërimi i brendshëm, një përpjekje për pajtim me dhimbjen, apo ndoshta një akt rebelimi ndaj një bote që s’mund ta mbajë dot peshën e shpirtit? Si e përjeton poeti këtë raport të përhershëm me të pakthyeshmen?
E. HATIBI: Poezia që hap librin tim të fundit i kushtohet një bluze ngjyrë vishnjë me mëngë të gjata që ma fali, dy ditë pas ditëlindjes time të tetëmbëdhjetë, në Milano, nga shitorja e vet, një çift të cilit i kishte ikur vajza nga shtëpia, prej vitesh. Kurse unë isha i lagur qull nga një rrebesh i papritur qershori. Meqë nuk mund ta pranoja kaq lehtë këtë dhuratë nga dy të panjohur, u dhashë të vetmen gjë të vyer që kisha në çantë, përmbledhjen e hijshme jeshile shqip-gjermanisht me poezi të Martin Camajt. Atyre nuk u hynte fare në punë libri në ato gjuhë, kurse mua më prishte punë ta jepja, po desha të më dhembë. Bluzën e tyre e kam mbajtur si amanet veshur gati dhjetë vjet rresht, duke ia treguar edhe kujt s’i interesonte historinë e saj. E meqë çdo poezi zakonisht e ka një titull, ajo bluzë retro titullohej Red Devils – djajtë e kuq, emri që i mbishkruhej në gjoks një skuadre bejzbolli. Që të mos e vishja më, se e kishte humbur prej kohësh funksionin, u gjend dikur një dorë e arsyeshme e ma preu një ditë copa-copa me gërshërë. E gjitha kjo pastaj, ritreguar në dekadat që vazhduan qe shndërruar në mitologji, elementët e rrëfimit e bënin ngjarjen më të kuptueshme se kur ndodhte me bluzën ende veshur, dhe kuptova se kisha jetuar një version tjetër të baladës të rinjohjes – meqë dhe pa e ditur, bluzën e paskam veshur me aq fanatizëm që të mos mërdhijë vajza e humbur. Besoj se nuk do të kisha pse ta shkruaj si transkript të gjithë kësaj gjëje poezinë me të njëjtën titull nëse bluzën do ta kisha ende në trup, po kjo nuk mund të vërtetohet më.
HEJZA: A mund të thuhet se kujtesa është një muze i gjallë ku poeti shëtit herë si pelegrin, herë si dëshmitar i asaj që nuk u tha kurrë? Si ndikon kujtimi – veçanërisht ai i përzier me mallin apo pendesën – në strukturën e një poezie? A është poezia për ju një mënyrë për të rikthyer të kaluarën, për ta transformuar atë në një të tashme të përjetshme?
E. HATIBI: Më pëlqen shumë që u përmend bashkë muzeu dhe pendesa. Muzeumet janë tempujt ku pendohet historia, në rastet më të mira, ku kremtohen të harruarit e djeshëm dhe padrejtësitë e vjetra ndëshkohen me fjalë të serta kuratoriale. Në një farë mënyre edhe poezia ndjek disa prej këtyre politikave të muzeumit.
HEJZA: Kur lexojmë një poezi tuajën, a jemi duke lexuar një zë që kërkon të fshihet përmes metaforës, apo një shpirt që hapet përtej mundësive të zakonshme të të folurit? A është poezia për ju një akt zbulesash të thellësisë shpirtërore, apo një “atdhe” ku mund të ekzistosh pa mburojat e përditshmërisë?
E. HATIBI: Ndoshta fshehja pas fëshfërimave të figuracionit është e pashmangshme dhe kështu shpesh e paqëllimshme, për nga vetë natyra e gjuhës. Gjithsesi, me kohët që po vijnë, kamuflazhi figurativ qoftë dhe i sforcuar i komunikimeve të përditshme, mund të bëhet i domosdoshëm deri si dhe një lloj kodi i ri përballë mbikëqyrjes së pandalshme makinerike dhe analizimit po makinerik të kësaj mbikëqyrjeje, në kohë reale. Poezia kështu mund të bëhet vërtet një atdhe konspirativ lirie e rishpikjesh të përhershme të gjuhës, për t’i mbajtur makinat dhe pushtetin jashtë. Nëse nuk është ndërkaq vonë përfundimisht.
HEJZA: Në procesin tuaj krijues, metafora nuk është thjesht një zbukurim gjuhësor, por shpesh ndjehet si një mënyrë e të qenit, një mënyrë për të thënë atë që ndryshe nuk mund të thuhet. A e përjetoni metaforën si një formë për të zgjatur jetën e një ndjenje, për ta futur përjetësinë brenda një imazhi të vetëm?
E. HATIBI: Në një poezi të librit të fundit, “Vdekja e metaforës”, kam një poet që sfidon me fluturim shokët e vet. Disa skena apo vargje më vonë poeti gjendet i vdekur, larg qytetit, në mes të natyrës. Më pas, në poezi vjen policia, pse është ajo që e ruan kufirin mes metaforës dhe jometaforës.
HEJZA: Kur shkruani, a keni ndjerë ndonjëherë se metafora vjen si një mbrojtje për të ruajtur delikatesën e së vërtetës, një mënyrë për ta maskuar dhimbjen në mënyrë që ajo të bëhet e durueshme për lexuesin – por edhe për vetë poetin?
E. HATIBI: Patjetër që metafora ruan të vërtetën dhe na ruan nga ajo, ndër të tjera. Kurse dhimbja, në çdo rast, do të maskohet sapo kalon në gjuhë. Në poezinë e fundit të librit të fundit flas për historinë e vërtetë të një djali të ri që vdes nën torturë, të cilit unë guxoj t’i vë në gojë vargun: “[…] se fjalët m’i shkulën një e nga një e përherë donin më. […] Gjer orën kur germat mbaruan, dot s’flisja, veç trupi teproi si një vrimë në kronikë”. Mbi këtë rresht, idealisht, do të duhej që të riprodhohej, fizikisht, në letrën e faqes së librit, vrima, shpimi, çarja, shkulja, pse për të përshkruar ndershmërisht torturën, sidomos atë, patjetër që fjalët mungojnë.
Për ta shkruar këtë poezi u jam referuar dokumenteve zyrtare në të cilat torturuesi përshkruhej si dilte nga qelia e viktimës me pinca në duart e përgjakura dhe shihet se më duhet edhe këtu policia a diçka e ngjashme që të argumentoj për metaforën. Fjalët që mbledh policia e gjykatat dhe administrata duhet të jenë të qarta, të zhveshura, të drejtpërdrejta, e kundërta e metaforës dhe klasës së saj. Pra, kur t’i mbledhë të gjitha fjalët që do policia, i bie që në botë të mbetet vetëm poezia e pastër. Ose vdekja, si në vargjet më lart.
HEJZA: Kur një poet përdor imazhe, simbole, krahasime, a është ai duke krijuar një urë drejt asaj që nuk mund të perceptohet drejtpërdrejt – ndoshta një ndjenjë, një kujtim, një ide që është më e thellë se vetë fjala? A është metafora për ju një tentativë e vazhdueshme për të folur me atë që s’mund të shihet, por vetëm të ndjehet?
E. HATIBI: Kam botuar plot tridhjetë vite më parë një poezi të titulluar “Kërkoj lapsin për të shkruar”, të cilës i mbaj mend vetëm fillimin: “Me kë flas, kush dëgjon përtej?”. Nuk ka asgjë të rrallë për t’u kremtuar këtu, përveç faktit se po ta ribotoja vargun do të bëja edhe këtu kujdes që letra midis pyetjes të ishte e çarë, që të vija aty syrin për të parë me kë flas, kush dëgjon përtej. Historia e artit na mëson se metaforat mund të ekzekutohen edhe me brisk.
HEJZA: Në një shoqëri ku kujtesa shpesh manipulohet, humbet, ose thjesht fshihet, a e ndjeni ndonjëherë poezinë si një formë të mbrojtjes të së kaluarës? A është poeti një arkëtar i heshtur i dhimbjeve dhe gëzimeve që koha nuk duhet t’i tretë? Këtë konstatim na e dëshmon Homeri por dhe Fishta!
E. HATIBI: Në fakt çdo tekst i shkruar, qoftë dhe trakt avantgardist për shkatërrimin e muzeumeve, është për nga natyra një vend ku jeton dhe mbrohet e kaluara. Më vjen ndërmend këtu, te roli i poetit për të ruajtur emocionin në kohëra, një fjali paksa makabre prej Kazanxaqisit (e kujtoj frengjisht, pse ka qenë në kapakun e një numri special për poezinë shqipe, përgatitur nga Alexandre Zotos): “Poezia është kripa që ruan jetën të mos kalbet”. Por, në një kuptim më politik, poezia është posaçërisht mbrojtëse e së kaluarës si lloj refraktar i të thënit, që e sjell kumbimin e vet identifikues vetëm përmes kupolave të shembura të asaj ish-bote ende të paçmagjepsur.
HEJZA: A është për ju poezia një mënyrë për të mos harruar? Jo vetëm për të kujtuar si një akt i thjeshtë, por për të rikrijuar ndjesinë e asaj që ka qenë – për ta bërë të kaluarën të jetojë në të tashmen, përmes fjalës?
E. HATIBI: Poezia për mua është dhe Kënd i Sendeve të Gjetura. Jo thjesht akte e ndjesi të së shkuarës, shpesh më është dashur të rikrijoj përmes shkrimit dhe objekte të dashura që kam humbur, si arkeologët që ringrejnë me holograme kështjella të rrafshuara të shekujve më parë. Megjithatë nuk më bind thjesht të shkruarit e gjësendeve të zhdukura, më duhet edhe t’i botoj, po detyrimisht në letër, në sa më shumë kopje, që ta zëvendësoj edhe sa më prekshëm e konsensualisht atë që kam humbur.
HEJZA: A e ndjeni të bukurën poetike si diçka që vjen nga jashtë – nga struktura, ritmi, gjuha – apo si një shkëlqim i brendshëm, që shfaqet vetëm kur një poezi arrin të përmbajë një të vërtetë të thellë? Në fund, a është e bukura qëllim në vete, apo pasoja e një përjetimi të vërtetë?
E. HATIBI: Arti është formë, por edhe format vetë nuk janë gjëra të sipërfaqshme, pasi vetëm prej faktit që përsëriten nga vepra në vepër, bartin sadopak jehona nga historia e gjinisë; për të mos përmendur që origjina e gjallë e formave dhe teknikave artistike, sado që e përhumbur në kujtesë, e mban lidhur veprën me rrënjët e saj nëpër rituale gjithfarë, të cilat pastaj vetëm sa e lehtësojnë përcjelljen e emocionit dhe të vërtetave. Në poezi, forma duke qenë prej fjalësh, është akoma edhe më transparente ndaj rrezatimeve e që vijnë prej traditës së kultivimit të fjalës, do-s’do autori. Forca e mendimit vetëm sa e shumëfishon bukurinë formale dhe po aq shumëfishohet prej saj në një vepër, po sigurisht që mendimi dhe të vërtetat mund të shprehen edhe pa ndërmjetësim artistik. Edhe atë që ju quani “e vërtetë e thellë” në poezi, unë gjatë leximit e pranoj thjesht si një përmasë tjetër të formës së poezisë, përjetuar si bukuri.
HEJZA: Në krijimtarinë tuaj, a e ndjeni se ndonjëherë bukuria nuk qëndron në përsosmërinë e formës, por në ndershmërinë e përmbajtjes? A ka raste kur një poezi që nuk është “e bukur” sipas normave të së bukurës, është më e vërtetë, më e gjallë, më poezi?
E. HATIBI: Poezia është e pandashme. Nëse themi se te një poezi na ka pëlqyer thjesht mesazhi i saj, paskemi thënë ashtu se nuk na ka pëlqyer poezia. Sigurisht që asnjë përmbajtje nuk e përligj dot e vetme poezinë.
HEJZA: Shpesh në vargjet tuaja ndjehet një përzierje e hollë mes melankolisë dhe një elegance të thellë estetike. A është për ju kjo një mënyrë për të treguar se bukuria dhe dhimbja nuk janë të kundërta, por dy mënyra të ndryshme për ta ndjerë thellësisht botën?
E. HATIBI: Me dorë në gjoks, ul kokën para këtyre fjalëve. Për dhimbjen dhe bukurinë së bashku, brenda një frymëmarrje nuk është shumë e lehtë të flasësh, përveçse kur është fjala për pikën ku puqen, në dhimbjen prej bukurisë. Shpesh kam menduar se meqë burimi i bukurisë është jashtë nesh, dhimbja ndoshta vjen nga pamundësia për t’u shkrirë me të, për ta pasur përherë me vete.
HEJZA: A mendoni se poezia mund të krijojë komunitet shpirtëror, edhe mes njerëzve që nuk njihen, nuk flasin, por ndajnë të njëjtin përjetim? Shtruar ndryshe – a është poezia një akt i vetmisë apo i përbashkimit? Dhe kur vargu juaj prek dikë që ju nuk e njihni, a ndjeni një lloj lidhjeje të padukshme, të shenjtë?
E. HATIBI: Në një farë mënyre e ndjejmë magnetizmin e tjetrit si tërheq kur shkruajmë, kushtin e të qenit gjysma që pret të plotësohet me tjetrin në njësinë e poezisë. (“Me kë flas, kush dëgjon përtej?”).
HEJZA: Në kohën e mediave sociale dhe leximeve të shpejta, si e ruani kontaktin e thellë me lexuesin që kërkon më shumë se një varg viral? A ndiheni të sfiduar nga mënyrat e reja të konsumimit të poezisë, dhe si besoni se mund të mbijetojë poezia që kërkon reflektim, ndalim, dhe kthim tek vetja – një poezi si e juaja?
E. HATIBI: Ato që dëgjojmë përditë prej vitesh dhe e injorojmë në sfond si muzikë supermarketi, sfida e humbjes së autonomisë së njeriut përpara teknologjisë, më shqetëson më shumë se vargu i shpejtë viral i konsumuar në ashensorin e telefonit të dorës, që vetëm zbret. Në një farë mënyre kush do të lexojë diçka vërtet të re nga një autor i dashur, mund t’ia ngarkojë porosinë që tani algoritmit.
HEJZA: Si e përkufizoni ju identitetin e poezisë bashkëkohore shqiptare? A ka ajo ende një zë të përbashkët që e dallon, apo është bërë një kakofoni zërash që po e ngulfat vetë atë?
E. HATIBI: Deri në fillimet ende të padigjitalizuara mirë të këtij shekulli, centralizimi për inerci i jetës kulturore, së paku në Shqipëri, ende kushtëzonte strukturalisht dy-tri variante përbashkësie, më shumë në tema e qasje, më pak në stil e zë; më vonë, shoh se edhe punët e poezisë, për fat, janë komplikuar. Edhe nivelizimi përbashkues që shqetëson po aq sa kakofonia nuk pengojnë kë ka durim të zbulojë vargje fantastike të poetëve fare të rinj, online.
HEJZA: A ndjeni se poezia bashkëkohore shqiptare e ka humbur ndjesinë e sakralitetit të fjalës, apo thjesht ka gjetur forma të reja për të shprehur të njëjtat tensione ekzistenciale?
E. HATIBI: Për mendimin tim të pavërtetueshëm kund, fjala nuk mund ta humbë dot shenjtërinë, sado të përpiqemi, meqë fjalët nuk i zotëron dot askush, as historikun e tyre, as mënyrën si ato mbajnë njëra-tjetrën dhe rimojnë prej tekstit në tekst, duke shkuar pashmangshëm ashtu drejt origjinave të larta.
HEJZA: Çfarë mungon më shumë në poezinë shqiptare sot: heshtja, thellësia apo dialogu i vërtetë me kohën që jetojmë? Po në komunitetin e poetëve shqiptarë, çfarë mungon sot më shumë: njohja në mes vete, dëshira për të ikur nga identiteti, apo, injorimi i të bukurës, i fuqisë, i të ndjeshmes?
E. HATIBI: Të them të drejtën, për mua poezia e sotme shqipe përfaqësohet nga pjesa më e mirë e saj, sado e vogël, prandaj dhe nuk i mungon gjë. Poezisë nuk i mungon asnjëherë asgjë, poezia vetëm i mungon kujt s’e ka. Duke besuar se poezia është zemra pulsuese e një gjuhe dhe kjo e fundit është po ashtu zemra e një kombi, thjesht dua të konstatoj se pavarësisht shkaqeve më të dukshme e më të bujshme në zhvillimet sot, shëndeti i gjuhës shqipe pasqyron saktë nga të dy krahët e skemës, si nivelin e punëve të kombit ashtu dhe llojin e vëmendjes ndaj poezisë, të vjetrës e të resë.
